Yatırım Teşvik Belgesi Nedir? Nasıl Alınır? (2025)

Türkiye’de yatırımı artırmak ve bölgesel kalkınmayı desteklemek amacıyla geliştirilen devlet destekleri, girişimciler ve işletmeler için önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak, yüksek maliyetler, bürokratik süreçler ve finansman erişimindeki zorluklar, birçok yatırımcının planlarını hayata geçirmesini engelleyebilmektedir. Bu noktada, yatırım teşvik belgesi; vergi indirimi, sigorta primi desteği, faiz desteği gibi çeşitli avantajlar sağlayarak yatırımların daha sürdürülebilir ve kârlı hâle gelmesine katkı sunmaktadır.

Bu içeriğimizde, yatırım teşvik belgesi’nin kapsamını, sağladığı destek unsurlarını ve 2025 yılı itibarıyla belge alma sürecine ilişkin güncel uygulamaları ayrıntılı bir şekilde ele aldık. Keyifli okumalar dileriz!

Yatırım Teşvik Belgesi Nedir?

Yatırım teşvik belgesi, Türkiye’de gerçekleştirilmesi planlanan yatırımların devlet desteklerinden yararlanabilmesi için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından düzenlenen resmî bir izin belgesidir. İlgili belge, yatırımın sektörünü kapsamını, tutarını, bölgesini ve öngörülen tamamlanma süresini kayıt altına almaktadır. Başvuru sahiplerine mevzuatta tanımlanan vergi indirimleri, sigorta primi işveren hissesi, gümrük vergisi muafiyeti ve kâr payı/faiz desteği gibi devlet teşviklerinden faydalanma hakkı tanımaktadır. Yatırım, belge üzerinde yer alan asgari şartlara uygun biçimde tamamlandığında destekler otomatik olarak devreye girmektedir. Belgesiz yürütülen projelerin yatırımcıları ise teşvik mevzuatında yer alan hiçbir avantajdan yararlanamamaktadır. Gerçek kişiler, sermaye şirketleri, kooperatifler, kamu kurum ve kuruluşları ile yabancı sermayeli şirketlerin Türkiye’deki şubeleri teşvik için başvuru yapabilmektedir. Başvurular elektronik ortamda yatirimadestek.gov.tr üzerinden iletilmektedir.

Yatırım Teşvik Sisteminin Amacı

Yatırım teşvik sistemi, Türkiye ekonomisinin stratejik önceliklerine hizmet etmektedir. Temel hedefi; cari açığı artıran ithalata bağımlılığı azaltmak, yüksek katma değerli üretimi teşvik etmek ve teknoloji yatırımlarını ülkeye çekmektir. Böylelikle bölgesel gelişmişlik farkları azaltılabilmekte, istihdam kalıcı biçimde büyütülebilmektedir. Sistem genel, bölgesel, öncelikli, stratejik ve proje bazlı programlar aracılığıyla tüm sektörlere ölçek, teknoloji seviyesi ve coğrafi konum bakımından farklı avantajlar sunmaktadır. Böylece hem yerli hem de uluslararası yatırımcıların yatırım kararları yönlendirilmekte, sermaye akışı kalkınma planlarında öngörülen alanlara odaklanmaktadır. Sonuç olarak yatırım teşvik sistemi, özel sektör dinamizmini kamu politika hedefleriyle uyumlu hâle getirerek sürdürülebilir büyümeyi desteklemektedir.

Yatırım Teşvik Belgesinin Sağladığı Avantajlar

Yatırım teşvik belgesi, sermaye harcamalarını azaltmakta, nakit akışını hızlandırmakta ve işletme dönemi maliyetlerini hafifletmektedir. Destek unsurlarının kapsamı; yatırımın bölgesine, türüne ve ölçeğine bağlı olarak değişmektedir. Çekirdek yatırım teşvik belgesi avantajları aşağıdaki başlıklar altında toplanmaktadır.

• KDV İstisnası: 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 13/d maddesi uyarınca, belge kapsamındaki makine-teçhizat, yazılım ve lisans alımlarında KDV ödenmemektedir. Yasal oranın %18’e kadar çıkabildiği dikkate alındığında yüksek tutarlı teknoloji yatırımlarında bu istisna, milyonlarca liralık likidite avantajı sağlamaktadır.
• Gümrük Vergisi Muafiyeti: Yatırım teşvik belgesine ekli makine-ekipman listesinde yer alan ithal kalemler, ithalat aşamasında gümrük vergisinden muaftır. %2-5 bandındaki gümrük vergisinin devre dışı kalması, özellikle döviz cinsinden sipariş edilen yüksek teknoloji ekipmanlarında yatırım maliyetini ciddi biçimde azaltmaktadır.
• Gelir Vergisi Stopaj Desteği: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na paralel olarak düzenlenen kamu desteklerinden biridir. Kalkınmada öncelikli illerde yaratılan yeni istihdamın ücretlerinden kesilen gelir vergisinin tamamını veya belirli bir kısmını on yıla kadar yatırımcıya bırakmaktadır. Dolayısıyla net ücret değişmemekte, işverenin aylık vergi yükü doğrudan yatırım finansmanına yönlendirilmektedir.
• Sigorta Prim Desteği (İşveren Hissesi): Bölge ve teşvik türüne göre 2 ila 10 yıl sürebilen bu uygulama, brüt ücretin %15-18 oranındaki işveren SGK primini hazine tarafından karşılamaktadır. Personel maliyetinin azalması, özellikle emeğin yoğun olduğu sektörlerde projenin geri ödeme süresini kısaltmaktadır.
• Faiz/Kâr Payı Desteği: Teşvik belgesine dayalı yatırım kredilerinde TL cinsinden borçlanmalarda yıllık 3-5 puana, döviz kredilerinde ise 1-2 puana ulaşabilen faiz sübvansiyonu uygulanmaktadır. Üst limitleri bölge ve proje tipine göre belirlenen bu destek, yüksek faiz ortamında özkaynak üzerindeki baskıyı hafifletmektedir. 
• Yatırım Yeri Tahsisi: Hazine mülkiyetindeki arsa ve araziler, uygun görülen projelere 49 yıla kadar bedelsiz irtifak hakkıyla veya düşük bedelli tahsisle sunulmaktadır. Arsa maliyetinin azaltılması, yoğun sanayi ve enerji yatırımlarında proje fizibilitesini güçlendirmektedir.

Bu yatırım avantajları, belge tipine ve yatırım özelliklerine göre birlikte veya ayrı ayrı uygulanmaktadır. Böylece özel sektörün sermaye dinamiği, ülkenin ekonomi politikası hedefleriyle uyumlu şekilde ivme kazanmaktadır.

Yatırım Teşvik Türleri Nelerdir?

Türkiye’de yatırım teşvik sistemi, beş ana program üzerinden yürütülmektedir. Bu sınıflandırma; yatırımın konusu, büyüklüğü, teknolojik derinliği ve yapılacağı bölgenin kalkınma düzeyi dikkate alınarak oluşturulmuştur. Aşağıda sıralanan teşvik türlerinin her biri, ayrı bir destek seti ve oran yapısı içermektedir.

• Genel Teşvik Uygulamaları: Makine, teçhizat, yazılım ve lisans alımlarında KDV istisnası ile gümrük vergisi muafiyeti sağlanmaktadır. Bölge ayrımı yapılmamakta; modernizasyon, kapasite artırımı ya da orta ölçekli yeni yatırımlar bu çerçevede desteklenmektedir. 
• Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları: Ülke altı bölgeye ayrılarak değerlendirilmektedir. Sosyo-ekonomik göstergeleri zayıf illerde bölgesel teşviklerin miktarı da artmaktadır. Kurumlar vergisi indirimi, sigorta primi işveren hissesi, faiz sübvansiyonu ve yatırım yeri tahsisi gibi destekler, birinci bölgeden altıncıya doğru artan oranlarda uygulanmaktadır. Öncelikli yatırım teşvik uygulamaları bu şemaya entegre bir üst katman oluşturarak savunma, ilaç-biyoteknoloji ve çevre teknolojileri gibi stratejik alanlarda bölgeden bağımsız olarak beşinci bölge oranlarına kadar avantaj tanımaktadır.
• Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları: İthalat bağımlılığı yüksek ürünlerin yerli üretimini hedefleyen stratejik yatırımlara yönelik desteklerdir. Asgari sabit yatırım desteği tutarı, yerli katma değer oranı ve ithalat eşiği koşulları sağlandığında bina-inşaat KDV iadesi, çalışan payı dâhil sigorta primi desteği ve yüksek oranlı vergi indirimi gibi güçlü destekler devreye girmektedir. 
• Proje Bazlı Teşvik Uygulamaları: Ulusal ekonomi için kritik kabul edilen, yüksek teknoloji ve büyük ölçekli projeler için Cumhurbaşkanı kararı ile “terzi usulü” paketler oluşturulmaktadır. Sermaye katkısı, enerji sübvansiyonu, alım garantisi ve mevzuat istisnaları gibi esnek araçlar, proje gereksinimine göre kurgulanmaktadır.

Bu programlar hem yerli hem de uluslararası sermaye için rekabetçi ve öngörülebilir bir yatırım ortamı tesis etmektedir.

Kimler Yatırım Teşvik Belgesi Alabilir?

Türkiye’de yatırım teşvik belgesi; hukuken yatırım ehliyeti bulunan, proje parametreleri 2012/3305 sayılı Karar kapsamında tanımlanan kriterleri karşılayan tüm yerli/yabancı yatırımcılar tarafından temin edilebilmektedir. Süreç, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı E-TUYS (Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi) üzerinden yürütülmektedir. Başvuru süreci elektronik imza ile çevrim içi olarak tamamlanmaktadır. Söz konusu belgeyi alabilecek kişiler ise şunlardır:

• Özel Sektör Yatırımcıları: Yatırım teşvik belgesi başvuru hacminin büyük kısmını gerçek kişiler, anonim ve limited şirketler, kooperatifler ile adi ortaklıklar oluşturmaktadır. Bu gruptaki yatırımcılar, üretim tesisleri gibi sanayi yatırımlarından turizm projelerine kadar geniş bir yelpazede belge talep edebilmektedir. Ortak girişimlerde (joint venture) ise paydaşlardan biri başvuru yetkilisi olarak tanımlanmakta, teşvik unsurları paydaşlık oranına bakılmaksızın proje bütünü üzerinden uygulanmaktadır.
• Kamu Tüzel Kişileri: Bakanlıklar, belediyeler, il özel idareleri ve kamu iktisadi teşebbüsleri; altyapı, eğitim, sağlık ve çevre yatırımlarında teşvik belgesi alabilmektedir. Bu projeler, kalkınma planı hedefleriyle doğrudan ilişkilendirildiği için vergi indirimleri ve yatırım yeri tahsisi gibi destekler öncelikli olarak sunulmaktadır.
• Sivil Toplum ve Meslek Kuruluşları: Dernekler, vakıflar, odalar ve borsalar gibi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları; teknopark, AR-GE merkezi, organize sanayi bölgesi altyapısı ve sosyal yatırımlar için başvuru yapmaktadır. Söz konusu yapılarda kâr amacı güdülmemektedir. Yaratılan istihdam ve teknoloji transferi katkısı dolayısıyla teşvik mekanizması devreye girmektedir.
• Yabancı Sermayeli Yatırımcılar: Türkiye’de kurulu yabancı sermayeli anonim şirket veya limited şirketler ile yurt dışı merkezli şirketlerin Türkiye şubeleri, ulusal yatırımcılara tanınan hakların tamamından yararlanmaktadır. Herhangi bir asgari Türk ortaklık payı aranmadığından global şirketler projelerini doğrudan kendi kurumsal yapıları üzerinden teşvik kapsamına almaktadır. 

Yatırımcının hukuki statüsü ne olursa olsun belirleyici unsur; projenin ekonomik fayda, bölgesel kalkınma ve teknolojik dönüşüm hedefleriyle uyumlu olmasıdır. Mevzuata uygun hazırlanan teknik dosya, E-TUYS sürecinin hatasız yürütülmesi ve gerekli asgari tutarların karşılanması hâlinde belge verilmektedir. Böylece yatırım, KDV istisnasından faiz sübvansiyonuna kadar geniş bir teşvik yelpazesinden yararlanmaktadır.

Yatırım Teşvik Belgesi Almak için Gereken Belgeler

Yatırım teşvik belgesi almak için gerekli süreç, E-TUYS portalı üzerinden tamamen elektronik ortamda yürütülmektedir. Fiziksel evrak teslimi artık talep edilmemektedir. Belge başvuru formundaki tüm alanlar doldurulduktan sonra yatırımcının desteklenebilir olduğunun ispatı niteliğindeki belgeler, PDF veya barkodlu çıktı olarak sisteme yüklenmektedir. Eksik ya da hatalı belge, dosyanın taslak aşamasında takılmasına ve uzman incelemesine geçilememesine yol açmaktadır. Bu süreçte gerekli belgeler aşağıdaki gibidir: 

• SGK Borcu Yoktur Yazısı: Şirketin Türkiye genelinde muaccel prim veya idari para cezası borcunun bulunmadığına dair Sosyal Güvenlik Kurumundan alınmış barkodlu e-Borcu Yoktur belgesi talep edilmektedir. SGK kaydı olmayan yatırımcılardan ise SGK Kaydı Yoktur yazısı istenmektedir.
• Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Kararı: ÇED Yönetmeliği kapsamına giren yatırımlar için olumlu ya da gerekli değil kararı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan temin edilerek yatırım teşvik belgesi başvurusuna eklenmektedir. Karar sisteme yüklenmediği takdirde E-TUYS başvurusu ilerletilememektedir.
• Diğer Mevzuat İzinleri: Yatırımın karakteristiğine göre maden ruhsatı, tarım otoritesi onayı, enerji üretim lisansı gibi sektörel izinler de zorunlu olabilmektedir. İlgili mevzuatın EK-2 listesinde sayılan bu izin ve ruhsatların eksiksiz biçimde taranarak portala yüklenmesi gerekmektedir. 
• Stratejik Yatırım Fizibilite Raporu: Yatırım; stratejik teşvik statüsüne giriyorsa mali-teknik analizler, yerli katma değer hesapları, ithalat açığı tabloları ve en az 50 milyon TL sabit yatırım şartını doğrulayan ayrıntılı fizibilite raporunun sisteme eklenmesi istenmektedir.
• Genel Müdürlükçe Talep Edilebilecek Ek Belgeler: Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi veya benzeri özel destek programlarına başvuruluyorsa işlem sırasında bakanlık tarafından ek bilgi ve belge yüklenmesi talep edilebilmektedir. E-TUYS kullanıcı panelinde “Ek Evrak” sekmesi, bu talepler için aktif hâle gelmektedir.

Bu çekirdek listede yer alan yatırımcı yükümlülükleri, 2012/1 sayılı Tebliğ ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yayımladığı kılavuza dayanmaktadır. Belgeler eksiksiz olarak sisteme yüklendiği ve başvuru formu doğru doldurulduğu takdirde yatırım teşvik belgesi kısa sürede düzenlenmekte ve tüm avantajlar proje için aktif hâle gelmektedir.

Yatırım Teşvik Belgesi Nasıl Alınır?

Yatırım teşvik belgesi başvurusu, E-TUYS portalı üzerinden elektronik imza ile tamamlanmaktadır. Başvuru adımları, dosyanın sisteme yüklenmesi ve bakanlık incelemesiyle belgenin onaylanması olmak üzere iki ana aşama üzerinden ilerlemektedir. Başvuru süreci ve değerlendirme aşamasına dair detaylar ise şu şekildedir:

Başvuru Süreci ve Aşamaları

Yatırım teşvik belgesi başvurusu, yatırımcının E-TUYS’ta yetkilendirilmesiyle başlamakta, dosyanın eksiksiz şekilde gönderilmesinin ardından kısa süre içerisinde sonuçlanmaktadır. Aşamalar aşağıdaki gibidir:

• E-TUYS Yetkilendirmesi: Şirketi temsil eden yetkili kişi, elektronik imzası ile portala kaydolmakta, tek seferlik yetkilendirme dilekçesi fiziki olarak bakanlığa iletilmektedir.
• Yatırım Dosyasının Oluşturulması: Yatırım tutarı ve takvimi ile NACE/US-97 kodu, makine-teçhizat listesi ve finansman planı sisteme girilmektedir.
• Belgelerin Yüklenmesi: SGK Borcu Yoktur yazısı, ÇED kararı ve gerekli sektör izinleri, PDF veya barkodlu çıktı olarak eklenmekte; stratejik statü isteniyorsa fizibilite raporu da dosyaya dâhil edilmektedir. 
• Elektronik Onay Talebi: Belge onayı elektronik imza ile sağlanmakta, KEP üzerinden bakanlığa iletilmektedir. Sistem, başvuruyu otomatik olarak incelemeye almaktadır. 

Bu dört adım başarıyla tamamlandığında dosya uzman incelemesi aşamasına geçmekte, ortalama birkaç hafta içinde belge değerlendirme süreci tamamlanmaktadır. 

Değerlendirme ve Onay Süreci

Bu aşamada ilgili bakanlık, projenin teknik ve mali kriterlere uygun olup olmadığını kontrol etmekte, hatasız dosyalar hızlıca sonuçlanmaktadır. Sürecin aşamaları şu şekildedir:

• Ön İnceleme: Uzman, dosyanın biçimsel bütünlüğünü ve belge doğruluğunu denetlemektedir. 
• Teknik İnceleme: Yatırım konusu, bölgesel sınıflandırma ve asgari tutarlar, 2012/3305 sayılı Karar uyarınca kontrol edilmektedir. 
• Belge Taslağı ve Yatırımcı Onayı: Uygun bulunan dosya için sistemde belge taslağı oluşturulmakta, yatırımcı çevrim içi onay sürecini tamamlamaktadır.
• Belge Numarasının Atanması: Genel müdürlük elektronik imza atmakta, resmî belge numarası üretilerek PDF formatındaki yatırım teşvik belgesi, E-TUYS üzerinden kolaylıkla indirilebilmektedir.

Yatırım teşvik belgesi numarası alındıktan sonra KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi ve diğer teşvikler, otomatik olarak kullanıma açılmaktadır. Başvuru sahibinin yatırım süresince gelişmeleri düzenli olarak ilgili portal üzerinden güncellemesi, teşvik haklarının kesintisiz devamı için kritik öneme sahiptir.

Yatırım Teşvik Belgesi Başvurusunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Başvurunun kısa sürede sonuçlanabilmesi, dosyanın eksiksiz ve hatasız biçimde hazırlanmasına bağlıdır. Aşağıdaki noktalar, yaygın hataları önlemeye ve süreci hızlandırmaya yardımcı olmaktadır: 

• E-TUYS Yetkilendirmesini Zamanında Tamamlayın: Şirketi temsil yetkisine sahip olan ilgilinin elektronik imzası doğrulanmadan portala erişim sağlanamamaktadır. Dolayısıyla yetkilendirme dilekçesi, imza sirküleri ve KEP adresi bilgileri, muhakkak eksiksiz şekilde gönderilmelidir.
• Makine-Teçhizat Listesini US-97 Kodlarıyla Girin: Sisteme yüklenen listede stok numarası, menşe ülke ve birim fiyat bilgileri bulunmalıdır. Kod eşleşmesi hatalı olduğunda gümrük vergisi muafiyeti uygulanmamaktadır.
• SGK ve Vergi Borcu Yoktur Yazılarını Güncel Tutun: Yatırım teşvik belgesi başvuru tarihinden en fazla üç gün önce alınmış barkodlu belgeler kabul edilmektedir. Süresi geçen rapor, dosyanın taslak aşamasında takılmasına yol açmaktadır.
• ÇED Kararını Portalda Doğru Yere Yükleyin: ÇED kararları, PDF biçiminde “Çevre İzinleri” sekmesine eklenmelidir. Belge farklı sekmeye yüklendiği takdirde sistem uyarı vermemekte, uzman incelemesinde iade gerçekleşmektedir.
• Stratejik Statü için Fizibilite Raporunu Detaylandırın: Yerel katma değer hesabı, ithalat payı ve asgari sabit yatırım tutarı tabloları, raporda ayrı başlıklar altında yer almalıdır. Eksik metrik, stratejik statü talebini geçersiz kılmaktadır.

Başvuru, bu hususlara uygun biçimde tamamlandığında ön inceleme bir haftada, teknik değerlendirme ise ortalama iki-üç haftada sonuçlanmaktadır. Yatırım teşvik belgesinde kayıtlı teşvikler, sistem onayını takiben otomatik olarak aktif hâle gelmektedir.

Yatırım Teşvik Belgesi İptali ve Cezai Durumlar

Yatırım teşvik belgesi, gerekli şartlara uyulmadığı takdirde iptal edilebilmekte ve yararlanılan destekler ise gecikme faiziyle birlikte geri alınmaktadır. Teşvik iptali koşulları ve cezai durumlar, 2012/3305 sayılı Karar’ın 21. maddesi ve ilgili uygulama tebliğleriyle yönetilmektedir. Teşvik iptaline ve geri ödemeye ilişkin detaylar ise şu şekildedir: 

Yatırım Teşvik Belgesi Hangi Durumlarda İptal Edilir?

Yatırım teşvik belgesi, yürürlükteki mevzuata veya projeye ilişkin taahhütlere aykırı davranılması hâlinde iptal edilmektedir. Bu durumların başında belirlenen süre içerisinde yatırıma başlanmaması ya da tamamlanma vizesi başvurusunun yapılmaması gelmektedir. Ayrıca başvuru sürecinde yanıltıcı beyanda bulunulması, belgelerde tahrifat yapılması veya sahte evrak sunulması da iptal gerekçeleri arasında yer almaktadır. 

Yatırım teşvik belgesi kapsamında temin edilen makine ve teçhizatın beş yıllık süre dolmadan izinsiz biçimde devredilmesi ya da satılması durumunda sağlanan destekler geri alınmaktadır. Benzer şekilde proje kapsamında belirlenen asgari sabit yatırım tutarının karşılanmaması ya da ciddi oranda sapma yaşanması da belgenin geçerliliğini ortadan kaldırmaktadır. Belge iptali hâlinde yatırımcı yeni bir teşvik başvurusunda bulunabilmektedir. Ancak önceki desteklerin tamamı tahsil edilmeden yeni belge düzenlenmemektedir.

Belge İptal Edilirse Geri Ödeme Yapılır mı?

İptal hâlinde yararlanılan vergi istisnaları ve diğer finansal destekler, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme faiziyle birlikte geri tahsil edilmektedir. Vergisel teşvikler için vergi ziyaı cezası uygulanmamakta; diğer destekler doğrudan hazine alacağına dönüşmektedir. Yatırımın bir bölümünün tamamlanması durumunda destekler, gerçekleşen kısım için yeniden hesaplanmaktadır. Fazladan yararlanılan tutar ise iade edilmektedir. Yatırımcı geri ödeme taksitlendirmesi talep edebilmekte; ancak sürece dair inisiyatif Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ait olmaktadır. 

Teşvik Yükümlülükleri Yerine Getirilmezse Hangi Yaptırımlar Uygulanır?

Yatırım teşvik belgesi kapsamındaki yükümlülüklerin kısmen ya da tamamen yerine getirilmemesi durumunda farklı düzeylerde yaptırımlar uygulanmaktadır. Belge kapsamında sağlanan KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, sigorta prim desteği ve faiz desteği, hesaplanan faizlerle birlikte geri alınmaktadır. İndirimli kurumlar vergisi ve gelir vergisi stopaj desteği nedeniyle doğan eksik tahakkuklar ise gecikme faiziyle birlikte tahsil edilmektedir. Ancak bu durumda vergi ziyaı cezası uygulanmamaktadır. Sahte belge sunulması, teçhizatın izinsiz devri gibi fiillerin tespit edilmesi hâlinde ise 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve Türk Ceza Kanunu kapsamında adli işlem ceza uygulamaları başlatılabilmektedir. Tüm bu yaptırımlarla karşılaşmamak adına yükümlülüklerin eksiksiz biçimde raporlanması ve E-TUYS sistemi üzerinden gerekli revizyon başvurularının zamanında yapılması büyük önem arz etmektedir.

İhlâl Halinde Verilen Desteklerin Geri Alınması Mümkün mü?

Yatırım teşvik belgesi kapsamında sağlanan desteklerin geri alınması mümkündür. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, destek koşullarının ihlâl edilmesi durumunda kısmi ya da tam geri tahsilat uygulamaktadır. Yatırıma hiç başlanmaması, sahte belge ibrazı ya da asgari yatırım tutarına uyulmaması gibi ağır ihlâller hâlinde tüm teşvikler, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre gecikme faiziyle birlikte tahsil edilmektedir. Yükümlülüklerin sadece bir kısmının yerine getirilmesi durumunda ise yalnız ilgili destek kalemi geri istenebilmektedir. Geri alma işlemleri, E-TUYS sistemi üzerindeki “Müeyyide Takip Modülü” üzerinden yürütülmekte, yatırımcılar 30 gün içinde itiraz edebilmektedir. İtirazın reddedilmesi hâlinde tahsilat işlemleri doğrudan vergi daireleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

Belge İptal Edilmeden Proje Değişikliği Yapılabilir mi?

Yatırım teşvik belgesi; yatırımın ölçeği, süresi veya kapsamı değişse dahi iptal edilmeksizin revize edilebilmektedir. Bu tür değişiklikler için E-TUYS sistemi üzerinden yatırım teşvik belgesi revize başvurusu yapılması gerekmektedir. Sistemde “Belge Değişiklik Taleplerini Onaya Sunma” sekmesi aracılığıyla makine-teçhizat listesi, kapasite, ünvan veya adres değişiklikleri elektronik imza ile iletilmektedir. Stratejik yatırım statüsünden çıkış, yatırımın başka bir ile taşınması ya da sektör kodunun değiştirilmesi gibi durumlar ise yalnızca bakanlık onayı ile mümkündür. Onay verilmediği takdirde mevcut belge hükümleri geçerliliğini korumaktadır. Tüm revize talepleri için döner sermaye hizmet bedeli ödenmekte, eksiksiz başvurular genellikle 10-15 iş günü içerisinde sonuçlandırılmaktadır. Söz konusu sistem, yatırımcılara önemli bir esneklik sunsa da revizyon onayı alınmadan yapılan harcamaların teşvik kapsamı dışında kalacağı unutulmamalıdır. Bu nedenle değişiklik kararlarının mutlaka başvuruya dönüştürülerek resmî onay alınması gerekmektedir.

Yatırım Teşvik Belgesi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi (E-TUYS) Nedir?

Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi (E-TUYS), Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na ait web tabanlı bir platformdur. Yatırımcılar, teşvik belgesi başvurularını, revizyon işlemlerini ve yabancı sermaye bildirimlerini bu sistem üzerinden nitelikli elektronik imza ile yürütebilmektedir. İş akışı, beş adımda tamamlanabilmektedir. Bunlar; yetkilendirme evrakının KEP üzerinden gönderilmesi, kullanıcı onayı, yatırımcı bilgilerinin sisteme girilmesi, bakanlık onayı ve teşvik belgesi müracaatının elektronik olarak iletilmesidir. Böylece fiziki belge trafiği ortadan kalkmakta, tüm işlemler tek bir merkezden izlenebilmektedir.

Yatırım Teşvik Belgesi Hangi Kanunlara Dayanmaktadır?

Yatırım teşvik belgesi düzenlenmesi, esas olarak 19 Haziran 2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’a dayanmaktadır. Karar; 474, 4706, 3065, 5510 ve 5520 sayılı kanunların ilgili maddelerine atıfla yürürlüğe girmiştir. Bu çerçeveyi uygulamaya aktaran ikincil mevzuat ise Yatırım Teşvik Belgesi İşlemlerinin Elektronik Ortamda Yürütülmesine İlişkin Yetkilendirme Tebliği ile yine bakanlıkça yayımlanan uygulama tebliğleri ve kılavuzlardır. 

Yatırım Teşvik Belgesi Ne Kadar Süreyle Geçerlidir?

Yatırım teşviki belge süresi, ilk etapta üç yıl olmaktadır. Yatırım öngörülen sürede tamamlanamadığı takdirde bakanlık, proje sahibine belge üzerinde kayıtlı ilk sürenin yarısı kadar tek seferlik ek süre tanımaktadır. Üç yıllık belgeye 1,5 yıl eklenmesiyle toplam süre 4,5 yıla çıkabilmektedir. Ek sürenin bitiminde yatırım hâlâ tamamlanmamışsa belge iptal edilmekte, kullanılan teşvikler 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre gecikme faiziyle geri tahsil edilmektedir. Dolayısıyla yatırımcılar revizyon ya da tamamlama vizesi işlemlerini zaman kaybetmeden ilgili portal üzerinden yürütmelidir.

Belgenin Süresi Dolduğunda Yenileme Yapılabilir mi?

Süre dolduktan sonra belge yenileme yapılmamaktadır. Ek süre talebi, geçerlilik tarihi bitmeden önce Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi üzerinden gönderilmelidir. Kararın 24/2’inci fıkrası; ilk sürenin yarısı kadar ek süre verilebileceğini, bu hesabın bir yıldan kısa çıkması hâlinde ek sürenin bir yıl olarak uygulanacağını hükme bağlamaktadır. Dolayısıyla süre sona ermişse yatırımcı, yalnızca tamamlama vizesi için altı aylık ek süreyi kullanabilmekte; bu süre de geçirilirse belge iptal edilmekte ve yararlanılan teşvikler 6183 sayılı Kanun uyarınca geri alınmaktadır.

Proje Süresi Uzarsa Teşvik Süresi Uzatılabilir mi?

Evet, proje öngörülen sürede tamamlanamazsa yatırımcının sürenin uzatılmasını talep etmesi mümkündür. Başvuru onaylandığı takdirde yatırım teşvik belgesine kayıtlı ilk sürenin yarısı kadar ek süre verilmektedir. Stratejik yatırımlarda sabit yatırım tutarı 10 milyar TL ve üzeri ise talep hâlinde aynı oranda ikinci bir ek süre daha tanınabilmektedir. Ek süre onayı gelmeden yapılan harcamalar teşvik kapsamına girmemekte, bu nedenle yatırım sürecini uzatma dilekçesinin belge bitiş tarihinden önce sisteme yüklenmesi kritik önem taşımaktadır.

Belge Geçerlilik Süresi Dolmadan İptal Edilebilir mi?

Evet, bakanlığın ciddi bir ihlâl tespit etmesi hâlinde süre dolmadan da belge iptal edilebilmektedir. 2012/3305 sayılı Karar’ın 28’inci maddesi; yatırımla hiç başlanmaması, asgari yatırım tutarına uyulmaması, sahte belge sunulması veya makine-teçhizatın izinsiz satışı gibi hâllerde belgenin derhâl iptal edileceğini hükme bağlamaktadır. İptal süreçlerinde sağlanan tüm destekler gecikme faiziyle geri tahsil edilmekte, yeni yatırım teşvik belgesine  başvuruda bulunabilmek için mevcut borcun tamamen kapatılmış olması gerekmektedir.

Belge Sahibi Şirket Devredilirse Teşvik Belgesi Geçerli Olur mu?

Yatırım teşvik belgesi; şirket hisselerinin satışı, birleşme ya da kısmi bölünme yoluyla devredilmek isteniyorsa “Belge Devretme Talebi” E-TUYS üzerinden gönderilmekte ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın ön izniyle devralan şirkete aktarılabilmektedir. Devralan taraf, belgedeki tüm yatırım taahhütlerini üstlenmektedir. İzin alınmadan yapılan devirlerde ise belge derhâl iptal edilmekte ve kullanılmış destekler gecikme faiziyle geri tahsil edilmektedir.

Teşvik Belgesinde Değişiklik Yapılması Mümkün mü?

Evet, mümkündür. Aktif belgenin kapasite, makine-teçhizat listesi, yatırım cinsi, unvan, adres veya takvim gibi unsurları “Revize Başvurusu” menüsünden elektronik imza ile güncellenebilmektedir. Revize talebi, hizmet bedelinin ödenmesiyle sisteme düşer. Bakanlık onayından sonra yeni şartlar belgenin eki hâline gelmekte ve teşvik hakları kesintisiz devam etmektedir.

Yabancı Sermayeli Şirketler Yatırım Teşvik Belgesi Alabilir mi?

Uluslararası sermayeli şirketler, Türk mevzuatındaki “eşit muamele” ilkesi sayesinde yerli firmalarla tamamen aynı haklara sahip bulunmakta ve yatırım teşvik belgesi alabilmektedir. Türkiye’de kurulan veya şube açan yabancı şirketler, E-TUYS’a kayıt yaptırarak başvuru sürecini birebir aynı adımlarla tamamlamaktadır. 2022’de 440 teşvik belgesinin doğrudan uluslararası yatırımcılara verilmiş olması, uygulamanın fiilen işlediğini göstermektedir.

Hangi Sektörler ve Faaliyetler Teşvik Kapsamındadır?

Teşvik sistemi; turizm yatırımları, imalat, enerji, lojistik, sağlık ve bilgi-iletişim altyapıları dâhil olmak üzere geniş bir faaliyet yelpazesini kapsamaktadır. Mevzuat, sadece EK-4 listesinde sayılan “teşvik edilmeyen” konuları dışarıda bırakmaktadır. Dolayısıyla konaklama tesisi, seracılık, hayvancılık gibi tarım yatırımları ile gıda işleme, yenilenebilir enerji santrali ya da veri merkezi gibi projeler, kriterlerin sağlanması hâlinde belge almaktadır. İlaveten OECD yüksek-teknoloji listesinde yer alan üretim hatları ile hizmet ihracatını artıran yatırımlar “öncelikli” statüde daha avantajlı oranlardan yararlanmaktadır.

Ar-Ge ve Yenilik Projeleri Teşvik Kapsamına Girer mi?

Evet. 5746 sayılı AR-GE Kanunu kapsamındaki AR-GE ve Tasarım Merkezleri ile Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi projeleri, 2012/3305 kararın “Öncelikli Yatırımlar” başlığı altında teşvik edilmektedir. Bu projeler; 5. bölge oranlarına kadar vergi indirimi, KDV istisnası ve arazi tahsisi avantajı elde etmektedir. Ayrıca AR-GE yatırımlarında alınan makine-teçhizat için 3065 sayılı Kanun’un 13/m maddesi uyarınca KDV istisnası uygulanmakta, istihdam edilen araştırmacıların ücretlerine gelir vergisi stopaj teşviki tanınmaktadır.

Teşvik Kapsamında Yapılan Yatırımlar Nasıl Denetlenir?

Bakanlık, yatırımları “izleme-tamamlama vizesi” süreciyle denetlemektedir. Proje ilerleme raporları ve harcama faturaları E-TUYS’a yüklenmekte; uzmanlar yerinde inceleme yaparak makine montajı, üretim denemesi ve istihdam taahhütlerini kontrol etmektedir. Tamamlama vizesi onaylandığında nihai rapor SGK ve vergi daireleriyle paylaşılmakta, teşviklerin kalıcı hâle gelmesi için destek hak edişi tutanağı düzenlenmektedir. Herhangi bir eksiklik bulunması hâlinde yatırımcıya 6-12 aylık ek süre verilmekte veya belge kısmen iptal edilmektedir.

Belge Kapsamında Yapılan Harcamalar Nasıl Raporlanır?

Harcamalar, yatırım süresi boyunca aylık gerçekleşme cetveli ve yıllık ilerleme raporu olarak E-TUYS’a yüklenmektedir. Her raporda fatura numarası, US-97 kodu, ödeme tarihi ve döviz cinsi bilgileri yer almaktadır. Tamamlama vizesi aşamasında bu veriler sahada doğrulanmakta, uygun harcamaların toplamı gerçekleşen sabit yatırım tutarı olarak tescil edilmektedir. Sistemden indirilen onaylı vize raporu, vergi dairelerine ve SGK’ye otomatik aktarılmaktadır. Böylece vergi indirimi ve sigorta primi destekleri, resmen başlamaktadır.