Vergi Nedir? Vergi Çeşitleri Nelerdir? (Güncel Rehber)

Vergi, hepimizin gündelik hayatında karşılaştığı bir kavram. Bu kavramın ne anlama geldiğini çoğumuz biliyoruz. Ama vergi sistemi ve çeşitleri oldukça derin bir konu. Kendi işini kurmak isteyen insanlar için de bu konuyla ilgili bilgi sahibi olmak son derece önemli. Bu yazımızda vergi nedir, neden ödenir gibi sorulara cevap verecek ve farklı vergi çeşitleriyle ilgili bilgi sunacağız.

Yakın bir zamanda kendi işinizi kurmayı veya ticari hayatta yeni bir rol almayı düşünüyorsanız, vergiler ile ilgili bilgi verdiğimiz bu yazıyı okumanız sizin için oldukça faydalı olacaktır. Ama unutmayın, kişisel ve kurumsal vergi yükümlülükleriniz ile ilgili net bir cevap almak istiyorsanız, bu konuda yetkili bir uzmana da danışmanızı tavsiye ederiz.

Vergi Nedir?

Devletlerin, kamusal harcamalarını finanse etmek amacıyla, kanunlarda belirlenen esaslara uygun olarak vatandaş ve kurumlardan topladıkları paraya vergi adı verilir.

Dünya üzerindeki devletler, vatandaşlarını güvende tutmak, sosyal dengeyi sağlamak ve refah oluşturmak için birçok harcama yaparlar. Yapılan yollar, devlet tarafından karşılanan sigortalar, vatandaşlara hizmet eden devlet kurumları, ücretsiz eğitim buna örnek olarak verilebilir. Diğer yandan ülkenin güvende kalması için, ordu ve kolluk güçlerine bütçe ayrılması gerekmektedir. Bu giderler, vatandaşlar tarafından ödenen vergiler ile karşılanır.

Her ülkenin kendisine has birçok farklı vergisi vardır. Ancak bütün vergiler dolaylı ve dolaysız vergiler olarak ikiye ayrılabilir.

Dolaylı Vergi Nedir?

Dolaylı vergiler, bir tüzel veya gerçek kişinin geliri ya da sermayesine göre değil, gerçekleşen ekonomik işlemler üzerinden belirlenen vergi türüdür. KDV ve ÖTV gibi vergiler, dolaylı vergilere örnek olarak verilebilir.

Dolaysız Vergi Nedir?

Dolaysız vergiler, doğrudan bir tüzel veya gerçek kişinin geliri ya da sermayesine orantılı olarak toplanan vergilerdir. Gelir vergisi bu vergi türüne örnek olarak gösterilebilir. Kişiler doğrudan kazançlarına bağlı olarak vergilendirilirler.

Vergi Mükellefi Nedir?

Vergi mükellefi, vergi doğuran olayları gerçekleştiren, yani vergi ödemekten sorumlu olan kişilerdir. Bu mükellefler, devlete vergi ödeme sorumluluğuna sahip olan bireyler veya ticari kuruluşlar olabilir. 

Vergi mükellefi olmak için kanuni ehliyete sahip olmaya gerek yoktur. Hak ehliyetine sahip olmak yeterlidir. Aynı zamanda herhangi bir vergi doğuran olayın kanunlar tarafından yasaklanması, şahısların vergi mükellefiyetini kaldırmaz. 

Ülkemizde, gelir üzerinden alınan vergilerin mükellefiyeti ikiye ayrılır:

Tam mükellef

Gelir Vergisi Kanunu’na göre, tam vergi ödemekle sorumlu olan kişilerdir. Türkiye’de ikamet eden, işletmeleri veya kanuni merkezleri Türkiye’de bulunan, veya yurt dışında Türk devleti adına çalışan kişiler ve müesseseler tam mükelleftir.

Dar mükellef

Gelir Vergisi Kanunu’na göre, Türkiye’de ikamet etmeyen, ancak 6 aydan daha kısa bir süre Türkiye’de bulunan mükelleflerdir. Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca, hem kanuni merkezi hem de iş merkezleri ülke sınırlarında bulunmayan mükellefler, dar mükellef sayılır.

İlgili içerik: E-Ticaret ile Satış Yapanların Ödemesi Gereken Vergiler Nelerdir?

Vergi Çeşitleri Nelerdir?

Ülkemizde, hem dolaylı hem de dolaysız olarak birçok farklı vergi çeşidi bulunur. Bu vergilerden bazıları oldukça yaygınken, bazıları sadece küçük bir kısım tarafından ödenir.

Normal bir vatandaşın, günlük hayatında karşılaşacağı vergilerden ön plana çıkanları temel olarak aşağıdaki gibidir:

• Gelir Vergisi
• Kurumlar Vergisi
• Katma Değer Vergisi (KDV)
• Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
• Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV)
• Damga Vergisi
• Emlak Vergisi
• Gümrük Vergisi

Gelir Vergisi Nedir?

Gelir Vergisi Kanunu’na göre gelir, bir gerçek kişinin, bir takvim yılı içerisinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Yani gelir vergisi; vergi mükellefi olan bir kişinin, bir takvim yılı içerisinde elde etmiş olduğu kazancın belirli bir oranını vergi olarak ödemesidir.

Yetki kullanabilen ve hukuki olarak hak edinebilen gerçek kişiler gelir vergisi mükellefleridir. Mükellefler aşağıdaki kaynaklardan edindikleri kazançların üzerinden belirli bir payı gelir vergisi olarak ödemekle sorumludur.

• Ticari kazançlar
• Ücretler
• Serbest meslek kazançları
• Zirai kazançlar
• Gayrimenkul sermaye iratları
• Menkul sermaye iratları
• Diğer kazanç ve iratlar

İlgili İçerik: Gelir Vergisi Nedir?

Kurumlar Vergisi Nedir?

Herhangi bir kurumun kazançları üzerinden toplanan vergiye kurumlar vergisi adı verilir. Kurumlar vergisi mükellefleri tüzel kişiliğe sahiptir. Sermaye şirketleri de kurum olarak kabul edilir ve bu verginin mükellefleri arasında yer alır. Şahıs şirketleri ise mükellef değildir.

Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca verginin kaynağını oluşturan ekonomik kuruluşlar aşağıdaki gibidir:

• Sermaye şirketleri (Anonim şirket, limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket)
• İktisadi kamu kuruluşları
• Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
• İş ortakları
• Kooperatifler

Ödenecek kurumlar vergisi, mükellefin bir hesap döneminde elde ettiği safi kurum kazancı üzerinden hesaplanmaktadır. Gelir vergisi kanunu uyarınca, gayri safi kazançtan giderler çıkarıldıktan sonra elde edilen tutar üzerinden hesaplama yapılır.

Katma Değer Vergisi (KDV) Nedir?

Günlük hayatımızda en çok karşılaştığımız vergi türlerinden birisi olan KDV, dolaylı ödenen bir vergi türüdür. KDV, verilen mal veya hizmetin yarattığı katma değer üzerinden alınır. Ödeme yükümlülüğü mal ve hizmet sağlayıcısına aittir, ancak vergi teslim alana yüklenir. 

KDV’nin temel amacı, yapılan harcamalar üzerinden vergi alıp, toplumun ürettiği katma değeri vergilendirmektir. Katma değer vergisi, alınan mal ve hizmetlere yüklendiği için, aslında ekonomik faaliyette bulunan her birey bu vergiyi aldıkları mal ve hizmet üzerinden vermektedir. 

07.07.2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde KDV oranında değişiklikler yaşandı.

7346 Sayılı Karar ile,

• Katma Değer Vergisi Genel oranı olan %18’den %20’ye 
• Katma Değer Vergisinde İndirimli olan %8 oran ise %10’a yükseltildi.

Bahsi geçen değişiklikler 10 Temmuz 2023 tarihinde yürürlüğe girecek.

KDV hesaplarınızı doğru bir şekilde yapmak için KDV Hesaplama Aracı’na göz atmayı unutmayın!

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Nedir?

ÖTV, yani Özel Tüketim Vergisi, belirli mal veya ürünlerin üzerinden alınan bir dolaylı vergidir. Genel olarak lüks, sağlığa zararlı veya çevreye zararlı ürünlere uygulanır. KDV’den farklı olarak ÖTV, mal veya hizmetin el değiştirmesinden doğan bir vergi türü değildir. Bu vergiye tabi ürünlerin ithal edilmesi veya ilk alıcıya teslim edilmesinden doğar. Motorlu taşıtlarda bu durum farklıdır. ÖTV vergisi araçlarda nihai tüketici adına ödenir.

İlgili İçerik: ÖTV Nedir?

Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) Nedir?

MTV, yani motorlu taşıtlar vergisi, motorlu araç sahiplerinden her yıl alınan bir vergidir. Araç sahipleri yılda iki kez bu vergiyi ödemekle yükümlüdür. 

Motorlu taşıtlar vergisi için ödenmesi gereken miktar, mevzubahis aracın yaşına, koltuk sayısına, doğaya saldığı emisyon oranına ve motor hacmine göre değişir. MTV ödemesi her ayın temmuz ve ocak ayında yapılır. 

Damga Vergisi Nedir?

Damga vergisi, devlet tarafından her türlü sözleşme için alınan vergidir. Kurum ve kuruluşlar tarafından oluşturulan resmi belgeler üzerinden alınır. Bunun yanında bir sözleşmeyi, resmi belgeyi, ibraz edilebilir belgeyi imzalayan herkes damga vergisi mükellefi olarak sayılabilir. 

Tabii damga vergisi mükellefiyeti konusunda bazı istisnalar vardır. Örnek vermek gerekirse, resmi kamu daireleri, tüzel veya gerçek kişiler ile damga vergisine tabi olan bir belge düzenler veya imzalarsa, bu durumda resmi kamu daireleri damga vergisinden muaftır. Yani damga vergisini kişi üstlenir.

İlgili içerik: E-Fatura Nedir?

Emlak Vergisi Nedir?

Türkiye sınırları içerisinde bulunan mülkler için verilen vergi türü emlak vergisidir. Bu vergi mülk sahipleri tarafından ödenir. Mülk sahibi yoksa, bina veya arsanın tahsis edildiği kişiler bu vergiyi ödemekle yükümlüdür.

Hiçbir geliri olmayan, emekli, dul, yetim, engelli, gazi veya şehit ve gazi yakınları emlak vergisi muafiyeti için başvuruda bulunabilir. Bunun yanında emlak vergisi için başvuru yapacak olan kişilerin başka bir gayrimenkulu olmamalı ve daimi ikamet için kullanmalıdır. 

Gümrük Vergisi Nedir?

Herhangi bir dış ticaret durumunda, veya başka bir ülkeden, bir diğer ülkeye hizmet veya ürün girmesi durumlarında, giriş yapılan ülkenin aldığı vergiye gümrük vergisi adı verilir. Gümrük vergisini, yurt dışına ürün satmak değil, almak doğurur. Yani ithalat yapan kişiler tarafından ödenmesi gerekir. Ülkemizde 4458 sayılı Gümrük Kanunu tarafından düzenlenmektedir.

İlgili içerik: Navlun Nedir? Nasıl Hesaplanır?

2023 Vergi Dilimleri Ne Kadardır?

Her yıl belirlendiği gibi 2023 yılı kapsamında da gelir vergisi dilimlerinde değişiklikler meydana gelmektedir. Uygulanacak gelir vergisi dilimlerinin 2023 yılı hesaplamaları için aşağıda oluşturmuş olduğumuz tablodan faydalanabilirsiniz. 

Gelir vergisi iki farklı şekilde uygulanmaktadır:

1. Ücretliler için uygulanacak gelir vergisi
2. Ücret dışı gelire sahip olanlar için uygulanacak gelir vergisi

Ayrıca 2023 yılında, asgari ücretli çalışanlardan gelir ve damga vergisi alınmayacaktır.

2023 Gelir Vergisi Dilimleri

Belirlenen değerleme oranında, resmi olmayan kaynaklarda 2023 gelir vergisi dilimleri ve oranları aşağıdaki gibi ifade edilmektedir:

İlgili İçerik: Vergi Dilimi Hesaplama

Vergiler ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Türkiye’deki vergiler ve vergilendirme sistemi ile ilgili sık sorulan soruları bu başlık altında cevaplayacağız.

Vergi Matrahı Nedir?

Vergilendirmeye esas olan kazancın belirlenmesinde ve ödenecek vergi miktarının hesaplamasında, vergi matrahı kullanılır. Advalorem matrah ve spesifik matrah olarak iki farklı matrah çeşidi bulunur.

İlgili İçerik: Kümülatif Vergi Matrahı Nedir?

Vergi Levhası Nedir?

Maliye Bakanlığı tarafından oluşturulan, kişi veya kurumlara ait kazanç ve bu kazanç ile ilgili vergi tutarları gibi temel bilgileri içeren belgeye vergi levhası adı verilir. Vergi ödemekle yükümlü olan bütün mükelleflerin vergi levhası bulundurma zorunluluğu vardır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından vergi levhaları düzenli olarak kontrol edilir.

Vergi Borcu Neden Olur?

Vergi borcu, ilgili borcun tebliğ edilmesine rağmen, dönem boyunca ödenmemesinden oluşur.

Vergi Barışı Nedir?

Herhangi bir vergiyi ödemekle yükümlü olan vatandaşların, vergilerini ödeme yükümlülüklerini yerine getirememeleri sebebiyle vergi borcu doğar. Bu borcun, devlet ile vatandaş arasında belirli şartlar belirlenerek yapılandırılması ve ödeme takvimine bağlanması, vergi barışı olarak adlandırılır.

Vergi Borcu Sorgulama Nasıl Yapılır?

Vergi borcu sorgulaması yapabilmek için, iki seçenek vardır. İlki, e-devlet aracılığı ile sorgulama yapmaktır. İkincisi ise, interaktif vergi dairesi aracılığı ile sorgulama yapmaktır.

İlginizi Çekebilecek İçerikler:

• İnteraktif Vergi Dairesi Nedir?
• E-Ticaret Vergi Muafiyeti
• E-Haciz Nedir?
• Stopaj Nedir?
• Tevkifatlı Fatura Nedir?
• E-Beyanname Nedir?
• Gider Pusulası Nedir?