FOB (Free on Board) Teslim Şekli: İhracatçılar için Temel Bilgiler

İşletmeler, FOB teslim şekli ile gönderdikleri ürünlerin maliyetini daha iyi kontrol etmenin yanında, ticari ilişkilerde de net sorumluluklar oluşturmaktadır. Bu yaklaşım, her iki tarafın da riskleri önceden bilip önlem almalarını sağladığı için deniz taşımacılığında sıklıkla tercih edilmektedir.

Bu içeriğimizde, FOB’un nasıl işlediğini, risk transferinin hangi aşamada değiştiğini ve sorumluluk dağılımının ticarete katkısını detaylandıracağız. Keyifli okumalar!

FOB Teslim Şekli Nedir?

Free on Board (FOB) teslim şekli, alıcı ve satıcı arasında yapılan ticari anlaşmalarda sevkiyat sırasında mülkiyetin, riskin ve taşıma masraflarının hangi aşamada alıcıya geçtiğini belirleyen bir uluslararası ticaret terimidir. Alıcı ve satıcı arasındaki FOB teslim şekline ait şartlar, sevkiyat sırasında mülkiyetin geçiş zamanını ve risk transferini belirlemektedir.

FOB Teslim Şeklinin Önemi

Uluslararası ticarette alıcı ve satıcı arasındaki sorumlulukların net bir şekilde belirlenmesi, güvenilir bir ticaret süreci için oldukça önemli bir unsurdur. FOB teslim şekli, bu açıdan önemli bir rol oynamaktadır. Deniz taşımacılığında sıkça tercih edilen bu teslim şekli hem maliyetlerin hem de risklerin taraflar arasında paylaşıldığı bir sistem sunmaktadır.

“Free on Board” olarak da bilinen bu teslim şeklinin sunduğu açıklık ve taraflar arasındaki güveni artırma yeteneği, ticari ilişkilerin istikrarını sağlamaktadır. Bu teslim şekli, özellikle uluslararası ticarette sıklıkla kullanılan bir yöntem olması nedeniyle sektör profesyonelleri tarafından dikkatle incelenip tercih edilmektedir.

FOB Teslim Şeklinin Avantajları

Gemi bordasında teslim şekli, tarafların sorumluluklarını açıkça belirlediği ve alıcıya taşımacılık firması seçme özgürlüğü sunduğu için büyük avantajlar sağlamaktadır. Bu teslim şeklinin alıcı ve satıcı açısından sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:

Alıcı için FOB Teslim Şeklinin Avantajları

• Alıcının, gemiye yükleme sonrasında nakliye firmasını ve nakliye şartlarını kendisi seçebilmesi sayesinde navlun maliyetlerini optimize etme ve daha uygun şartlarda sigorta yaptırma,
• Alıcının, nakliye ve sigorta giderlerini doğrudan yönetebilmesinden dolayı gizli maliyetlerden kaçınma ve daha şeffaf bir maliyet planlaması yapma,
• Alıcının, nakliye sonrası sigorta poliçesinin kapsamını ve koşullarını belirleyebilmesi nedeniyle ihtiyaca uygun ve daha avantajlı sigorta seçeneklerinden yararlanma,
• Alıcının, farklı nakliye firmalarıyla fiyat karşılaştırması yapabilmesi sayesinde daha uygun navlun fiyatları elde etme ve maliyet avantajı sağlama.

Satıcı için FOB Teslim Şeklinin Avantajları

1. Satıcının, malları gemiye yükledikten sonra tüm risk ve sorumluluğu alıcıya devretmesi sayesinde nakliye sürecindeki hasar ve kayıplardan etkilenmeme,
2. Satıcının, yalnızca yükleme limanındaki işlemlerden sorumlu olması sayesinde liman sürecindeki maliyetleri daha iyi kontrol etme ve beklenmeyen giderlerden kaçınma,
3. Satıcının, malların gemiye yüklenmesiyle birlikte riskin alıcıya geçmesinden dolayı, nakliye sırasında meydana gelebilecek hasar ve gecikmeler sorumlu olmama,
4. Satıcının, yalnızca gemiye kadar olan süreçten sorumlu olduğu için ticari anlaşmazlık risklerini azaltma ve iş ilişkilerini güçlendirme.

Avantajlarına rağmen FOB teslim şeklinin, doğru bir şekilde uygulanmadığında dezavantajlara dönüşebilecek durumlar barındırdığı unutulmamalıdır.

FOB ile CIF Teslim Şekli Arasındaki Farklar Nelerdir?

FOB ve CIF teslim şekilleri, uluslararası ticarette sıkça karşılaşılan iki yöntemdir ve birbirinden belirgin farklar taşımaktadır.

• Risk Transferi Noktası: FOB teslim şeklinde risk transferi, mallar gemiye yüklendiğinde alıcıya geçmektedir. CIF teslim şeklinde ise varış limanına kadar satıcıya ait olmaktadır.
• Masrafların Kapsamı: FOB’da satıcı, yalnızca yükleme limanına kadar olan masraflardan sorumludur. CIF’de ise satıcı, varış limanına kadar nakliye ve sigorta masraflarını karşılamaktadır.

Bu farklar, alıcı ve satıcının ticaret stratejilerine göre hangi yöntemin seçileceğini belirlemektedir. FOB ve CIF arasındaki farkların net olarak anlaşılması, tarafların ticaret süreçlerini daha bilinçli bir şekilde yürütmesine olanak tanımaktadır.

FOB Teslim Şeklinde Fiyatlandırma

FOB teslim şeklinde fiyatlandırma, satıcının sorumluluklarına bağlı olarak belirlenen bir maliyet sistemine dayanmaktadır. Bu sistem, malların boşaltma limanına kadar olan taşıma masraflarını, boşaltma masraflarını, liman ile gümrük işlemlerini ve diğer ilgili maliyetleri kapsamaktadır. Satıcının bu maliyetleri doğru bir şekilde hesaplaması hem ticaretin sürdürülebilirliği hem de taraflar arasındaki güven için önem arz etmektedir.

FOB Fiyat Hesabı Nasıl Yapılır?

FOB fiyat hesabı, satıcı tarafından yükleme limanına kadar yapılan tüm masrafların toplamına dayanmaktadır. Bu hesaplama, taşıma maliyetlerini, ihracat gümrük işlemleri için ödenen ücretleri ve malın sigorta edilmesi gibi detayları içermektedir. Ayrıca satıcı, malların gemiye yüklenmesine kadar geçen süreçte ortaya çıkan liman ücretlerini de FOB fiyatına dâhil etmektedir.

FOB Teslim Şekli Fiyatı = Ex Works Fiyatı + Fabrika/Liman Arası İç Nakliye Masrafları + İhracat Gümrük Ücretleri + Liman Yükleme Masrafları

formülü ile hesaplanabilir. FOB fiyat hesabı yapılırken tüm maliyetlerin dikkatli bir şekilde gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu durum, ticaretin her iki taraf için de adil bir şekilde gerçekleşmesini sağlayarak potansiyel sorunların önüne geçmektedir. Doğru bir FOB fiyat hesabı, tarafların ticari ilişkilerini uzun vadede sürdürebilmeleri için temel bir gerekliliktir.

FOB Teslim Şekline Alıcı ve Satıcının Yetki ve Sorumluluk Dağılımı

Özellikler	FOB Yükleme Limanı	FOB Varış Limanı
Taşıma Maliyetleri	Satıcı, malları gemiye yükleyene kadar olan masrafları üstlenir. Gemiden itibaren tüm navlun ve lojistik giderleri alıcıya aittir.	Satıcı, malların belirlenen varış limanına ulaşmasına kadar tüm taşıma, yükleme ve lojistik maliyetlerini karşılar.
Kayıp veya Hasar Riski	Malların yükleme limanında gemiye teslim edilmesiyle risk alıcıya geçer. Sevkiyat sürecinde oluşabilecek kayıp ve hasar sorumluluğu alıcıya aittir.	Malların varış limanına ulaşmasına kadar olan süreçte kayıp ve hasar riski satıcının sorumluluğundadır. Risk devri varış limanında gerçekleşir.
Sevkiyat Düzenlemeleri	Nakliye sürecinin organizasyonu, gemi rezervasyonu ve lojistik hizmet sağlayıcılarla iletişim gibi işlemler alıcı tarafından yapılır.	Satıcı, malların gemiye yüklenmesi ve varış limanına ulaşmasına kadar geçen tüm nakliye ve lojistik süreçlerini yönetir.
Sigorta	Sevkiyat süresince oluşabilecek risklere karşı sigorta poliçesi alıcı tarafından düzenlenir ve ödenir.	Malların varış limanına kadar olan süreçteki riskler için gerekli sigorta işlemleri satıcı tarafından sağlanır.
Gümrük ve İthalat Vergileri	Uluslararası ticarette, malların varış ülkesinde gümrükten çekilmesi ve ilgili vergilerin ödenmesi alıcının yükümlülüğündedir.	İlgili varış ülkesindeki gümrük işlemleri, ithalat beyannamesi ve vergi ödemeleri satıcı tarafından üstlenilir.
Fiyat	FOB Yükleme Limanı fiyatı, yalnızca malların yükleme limanına kadar olan maliyetleri kapsar ve navlun dahil değildir.	FOB Varış Limanı fiyatı, taşıma maliyetlerini ve varış limanına kadar oluşacak tüm lojistik giderleri içerir.
Tipik Olarak Kullanım Zamanı	Yurtiçi ticarette veya alıcının taşıma sürecinde tam kontrol sağlamak istediği işlemlerde tercih edilir.	Uluslararası ticarette veya satıcının müşteri deneyimini artırmak için tüm nakliye süreçlerini yönetmek istediği durumlarda kullanılır.

FOB Teslim Şekli ile Yapılan Ticarette Hangi Belgeler Gereklidir?

FOB teslim şekliyle yapılan ticarette gereken belgeler;

• Ticari fatura (Commercial Invoice),
• Konşimento (Bill of Lading – B/L),
• Paketleme listesi (Packing List),
• Menşe şahadetnamesi (Certificate of Origin),
• Sigorta poliçesi (Insurance Policy),
• Gümrük beyannamesi (Customs Declaration),
• Yükleme belgesi (Loading Document),

olarak sıralanabilir.

FOB Teslim Şekli ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular 

FOB Teslim Şeklinde Risk Hangi Noktada Alıcıya Geçer?

FOB teslim şeklinde risk transferi, malların satıcı tarafından belirlenen limanda gemiye yüklenmesi ile birlikte alıcıya geçmektedir. Bu noktadan itibaren malların hasar görmesi veya kaybolması durumunda sorumluluk, tamamen alıcıya aittir.

FOB ile Yapılan Ticarette Navlun Masrafları Kime Aittir?

FOB ile yapılan ticarette navlun masrafları, malları gemiye götürünceye kadar satıcıya, ardından alıcıya aittir. Malların gemiye yüklenmesi sonrası taşınmasıyla ilgili tüm maliyetler, bu teslim şeklinde alıcının sorumluluğundadır. 

FOB Teslim Şeklinde Sigorta Kim Tarafından Yapılır?

FOB teslim şeklinde sigortayı yaptırma sorumluluğu alıcıya aittir. Satıcı, yalnızca malları gemiye kadar güvenli bir şekilde teslim etmekle yükümlüdür.

FOB Teslim Şekli Hangi Taşıma Türünde Kullanılır?

FOB teslim şekli, deniz yolu veya iç su yolu taşımacılığında kullanılmaktadır. Bu teslim şekli, özellikle büyük hacimli ve ağır malların taşındığı ticaret işlemleri için kullanılmaktadır.

FOB Teslim Şeklinde Alıcı Ürünleri Nerede Teslim Alır?

FOB teslim şeklinde alıcı, ürünleri varış limanında teslim almaktadır. Mallar gemiye yüklendikten sonraki tüm süreçlerin takibi ve düzenlenmesi, alıcıya aittir.

FOB Teslim Şekli Hangi Durumlarda Tercih Edilir?

FOB teslim şekli, taşımacılık ve sigorta düzenlemelerini kontrol etmek isteyen alıcılar tarafından tercih edilmektedir. Ayrıca navlun ödemelerini optimize etmek isteyen ve taşımacılık üzerinde daha fazla kontrol isteyen alıcılar için idealdir.

FOB Teslim Şekli ile İlgili Uluslararası Kurallar Nelerdir?

FOB teslim şekli, Uluslararası Ticaret Odası’nın (ICC) belirlediği Incoterms kuralları çerçevesinde uygulanmaktadır. Bu kurallar, tarafların sorumluluklarını ve risk paylaşımını netleştirerek uluslararası ticarette standart bir yapı sağlamaktadır.

FOB Teslim Şeklinde Liman Ücretleri Kim Tarafından Ödenir?

FOB teslim şeklinde liman ücretleri, kargoların konteyner gemiye yüklenmesine kadar olan kısmı satıcı tarafından karşılanmaktadır. Yükleme sonrası oluşan masraflar ise alıcıya aittir.

FOB Teslim Şeklinde Satıcının Yükümlülükleri Hangi Noktada Sona Erer?

FOB teslim şeklinde satıcının yükümlülükleri, mallar belirlenen yükleme limanında gemiye yüklendiği anda sona ermektedir. Bu andan itibaren tüm sorumluluk, risk ve masraflar, alıcıya geçmektedir.

FOB Teslim Şeklinde Ürünlerin Sevkiyat Süresi Nasıl Belirlenir?

FOB teslim şeklinde sevkiyat süresi, alıcı ve satıcı arasında yapılan sözleşmede belirlenen tarihlere göre düzenlenmektedir. Satıcı, malları belirlenen yükleme limanında gemiye yüklemekle yükümlüdür. Bu süreçte lojistik planlamalarına, gemi hareket saatlerine ve liman yoğunluğuna göre süre belirlenmektedir.

FOB Teslim Şeklinde Vergilendirme Nasıl Uygulanır?

Vergilendirme, alıcının bulunduğu ülkenin ithalat mevzuatına göre yapılmaktadır. Gümrük vergileri ve harçlar satıcı tarafından ödenmektedir.

FOB Teslim Şeklinde Alıcı Ürünleri Zamanında Teslim Almazsa Ne Olur?

FOB teslim şekli kapsamında alıcı, ürünleri belirtilen limanda ve yükleme tarihleri arasında almakla yükümlüdür. Alıcı, ürünleri zamanında teslim almazsa malların riski ve sorumluluğu alıcıya ait olduğundan satıcı, bu durumda alıcının malı kabul etmemesi nedeniyle hukuki yollarla tazminat talep edebilir veya taşıma masraflarını talep edebilir.

FOB Teslim Şeklinde İhracatçı Ürünleri Zamanında Teslim Etmezse Ne Olur?

İhracatçı, FOB teslim şekline göre malları, teslimat süresi dâhilinde, belirlenen yükleme limanında gemiye yüklemekle sorumludur. Eğer ihracatçı malları zamanında teslim etmezse alıcı, sözleşmeye aykırılık nedeniyle zarar tazminatı talep edebilir. Ayrıca taşıma ve sigorta düzenlemeleri yapılmadığı için alıcı, yeni taşıma düzenlemeleri yaparak gecikme süresini uzatabilir.

FOB Teslim Şeklinde Yükleme Tarihi Nasıl Belirlenir?

FOB teslim şekliyle yükleme tarihi, alıcı ve satıcı arasında önceden kararlaştırılmış bir tarihe dayanır. Satıcı, bu tarihe kadar malları yükleme limanına getirmeli ve gemiye yüklemelidir. Yükleme tarihi taşıma planlamaları, liman takvimleri ve sözleşmede belirtilen şartlara bağlı olarak belirlenmektedir. 

FOB Teslim Şeklinde Yükleme Sırasında Oluşabilecek Zararlar Kime Aittir?

FOB teslim şekli kapsamında, malların gemiye yüklenmesi sırasında oluşabilecek zararlar satıcıya aittir. Satıcı, malları gemiye yükleyene kadar malların güvenliğinden sorumludur. Yükleme sonrası herhangi bir zarar veya kayıp, alıcıya geçmektedir. 

FAS ile FOB Teslim Şekli Arasındaki Farklar Nelerdir?

FAS (Free Alongside Ship) ile FOB (Free on Board) teslim şekilleri arasındaki temel fark, sorumlulukların geçiş noktasıdır. FAS teslim şeklinde satıcı, malları geminin yanında bir noktaya kadar taşımaktadır. Ancak gemiye yükleme, alıcının sorumluluğundadır. Ayrıca FOB’da satıcı, malları gemiye yükleyene kadar tüm masrafları ve riskleri üstlenmektedir. Yükleme sonrasında ise sorumluluk, alıcıya geçmektedir. 

CFR ile FOB Teslim Şekli Arasındaki Farklar Nelerdir?

CFR (Cost and Freight) ile FOB arasındaki fark, maliyetlerin ve sorumlulukların paylaşımında yatmaktadır. FOB’da satıcı, malları belirlenen limanda gemiye yüklemektedir. Bu noktadan sonra tüm riskler ve maliyetler, alıcıya aittir. CFR teslim şeklinde ise satıcı, malları gemiye yükledikten sonraki taşıma masraflarını da karşılamaktadır. Ancak risk, yine yükleme noktasında alıcıya geçmektedir.