Sunucu (Server) Nedir? Türleri Nelerdir?

Günümüzde dijital altyapının temelini oluşturan sistemler karmaşıklaştıkça, işletmelerin veri yönetimi ve işlem kapasitesi ihtiyaçları da artış göstermektedir. Bu durum, bilgi teknolojileri altyapısının bel kemiği sayılan sunucuların rolünü daha da kritik hâle getirmektedir. Sunucular yalnızca verileri saklamakla kalmaz; uygulamaların çalıştırılmasından ağ üzerindeki kaynakların paylaşılmasına kadar pek çok işlevi üstlenir.

Bu içeriğimizde, sunucu kavramı kapsamlı bir şekilde ele alınacak; farklı sunucu türlerini, işlevlerini ve kullanım alanlarını ayrıntılı bir şekilde ele alacağız. Keyifli okumalar dileriz!

Sunucu (Server) Nedir?

Sunucu, ağdaki diğer bilgisayarların (istemciler) erişebildiği ve belirli işlemleri gerçekleştirmek için özel olarak yapılandırılmış yüksek performanslı güçlü bilgisayarlardır. Genellikle özel donanımlar ve yazılımlar kullanırlar ve çok sayıda kullanıcının aynı anda erişebilmesine olanak tanırlar. Bu nedenle, sunucular genellikle yüksek güç tüketir ve yüksek performanslı işlemciler, yüksek kapasitede RAM ve büyük depolama alanları gerektirir.

Bütün bu sisteme istemci-sunucu (client-server) modeli denir. Bu sistem, diğer bilgisayarların isteklerine yanıt vermek için kullanılır; genellikle “hizmetler” olarak adlandırılan verileri depolamak, işlemek ve dağıtmak gibi işlemleri sağlayabilir.

Sunucular özünde bilgisayar olsalar da kullanmış olduğumuz kişisel bilgisayarlardan çok daha güçlü cihazlardır. Bu bilgisayarlar aktif oldukları süre boyunca sürekli olarak çalışırlar. Bu yüzden çok fazla enerji tüketimine sahiptirler. Sürekli çalıştıkları için de ortama yüksek miktarda ısı yayarlar. Sunucuların sağlıklı olarak çalışabilmesi için iyi bir soğutma ortamına ihtiyaçları vardır. Bu nedenlerden dolayı sunucu merkezlerinde birden çok sunucu aynı anda barındırılır. Bulundukları ortam ise hem siber hem de fiziki olarak korunaklı yerlerdir. 

Sunucular aynı zamanda birçok farklı yazılım ve hizmeti barındırabilir. Örneğin bir web sunucusu, web uygulamalarının çalışması için gerekli olan yazılım ve hizmetleri barındırabilir. Aynı şekilde, bir e-posta sunucusu, e-posta hizmetleri için gerekli olan yazılım ve hizmetleri barındırabilir.

Ayrıca sunucular, genellikle çok yönlü ve esnek yapılıdır. Örneğin, bir sunucu birden çok hizmeti aynı anda barındırabilir veya bir sunucunun gücü ve performansı, ihtiyacınıza göre artırılabilir. Geniş bir yelpazede kullanılabildiği için sunucular birçok farklı işletme ve organizasyonun ihtiyacını karşılayabilirler.

Sunucular fiziksel bir makineye, sanal bir makineye veya sunucu hizmetlerini yerine getiren yazılıma atıfta bulunabilir. Sunucunun çalışma şekli, sunucu kelimesinin nasıl kullanıldığına bağlı olarak önemli ölçüde değişir.

İlgili İçerik: E-Posta Pazarlama Nedir?

Sunucu (Server) Ne İşe Yarar?

“Sunucu Nedir?” sorusu kadar sunucuların ne işe yaradığı da kullanıcılar tarafından sıklıkla merak edilmektedir. Sunucular, birçok farklı işlemi gerçekleştirmek için kullanılabilir. Örneğin bir internet sitesine girdiğinizde; depolanan bilgiler, görseller, ürünler gibi internet sitesindeki birçok detayı görebilmeniz sunucu sayesinde gerçekleşir. Ya da bir web sitesi kurmak için girişim başlattığınızda, yine en çok ihtiyacınız olan şey sunucu olacaktır. Tabii ki sunucuların tüm işlevleri bunlar değildir; sunucuların birçok kullanım şekli vardır.

Sunucuların kullanım alanları aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Sunucular, verilerin depolanması için kullanılabilir. Örneğin, bir web sunucusu web sayfalarının içeriğini depolayabilir ve istemcilerin isteklerine yanıt olarak gösterebilir.
• Verileri işlemek için kullanılabilir. Örneğin bir veritabanı sunucusu, verileri alıp saklayabilir ve istemcilerin sorgularına yanıt olarak verileri döndürebilir.
• Sunucular, çeşitli hizmetleri sağlamak için kullanılabilir. Örneğin, bir e-posta sunucusu e-posta hizmeti sağlayabilir ve istemcilerin e-posta gönderip almasını sağlayabilir.
• Sunucular, uzaktan erişim sağlamak için kullanılabilir. Örneğin bir VPN sunucusu, kullanıcıların uzaktaki ağlara güvenli bir şekilde bağlanmasını sağlayabilir.
• Sunucular, web sitelerinin barındırılması için kullanılabilir. Örneğin bir web sunucusu, web sitelerinin içeriğini istemcilerin isteklerine yanıt olarak gösterebilir.

İlgili İçerik: Hosting Nedir?

Sunucular Ne için Kullanılır?

Sunucular birçok farklı amaç için kullanılabilir. Bir sunucunun ana görevi, verileri ve kaynakları paylaşmanın yanı sıra, iş yükünü de dağıtmaktır. Böylece sunucuya bağlı olarak çalışan bilgisayarlar, sunucunun gücünden yararlanarak görevlerini gerçekleştirebilir. 

Örneğin, dünyada internete bağlı olarak çalışan milyonlarca sunucu, İnternet’e bağlı olarak çalışmaktadır ve bir İnternet kullanıcısının gerçekleştirdiği neredeyse her işlem, bir veya daha fazla sunucuyla bir veya daha fazla etkileşim gerektirir.

“Sunucu Çeşitleri” başlığında da aktardığımız gibi sunucular birçok farklı amaç için kullanılabilir. Önemli olan, sunucunun işletilen işlemleri gerçekleştirebilmesi ve kullanıcı isteklerini işleyebilmesidir.

Sunucu Nasıl Çalışır?

Sunucunun bir bilgisayar olduğundan bahsetmiştik. Bu bilgisayarların bir arada olduğu tesislerde yüzlerce sunucu düzenli bir şekilde konumlandırılır. Daha sonra bu sunucu bilgisayarlar işlevlerine göre çalışmaya hazır hale getirilir. Örneğin, bir web sunucusu Apache veya Nginx gibi bir web sunucu yazılımı, bir veritabanı sunucusu ise MySQL veya MongoDB gibi bir veritabanı yazılımı kullanabilir.

Sunucular, genellikle birden fazla işlem gerçekleştirebilir. Örneğin, bir web sunucusu web sayfalarının içeriğini dinamik olarak oluşturabilir ve veritabanından veri çekebilir. Aynı zamanda bir web sunucusu dosya yükleme/indirme veya e-posta gibi işlemleri gerçekleştirebilir.

Çalışır hale getirilen sunucular sisteme dahil edilerek hizmete hazır hale getirilir. Daha sonrasında da belirli aralıklarla sunuculara bakım ve yedekleme işlemi yapılır. Böylelikle sunucuların sürekli olarak performanslı bir şekilde hizmet verebilmesi sağlanır. 

Bir web sunucusunun çalışma şeklini basitçe anlatarak sistemin nasıl çalıştığına dair bir örnek verelim. 

• Bir hosting hizmeti satın alan kişi veya sunucu sahibi, sunucu içerisine web sitesini oluşturan kodları, görselleri ve ilgili dosyaları sunucunun barındırması için yükler. Ardından sunucular sayesinde ilgili web sitesi internet ortamında görünür hale gelir. 
• Daha sonrasında ilgili web sitesine ulaşmak isteyen ziyaretçiler, sitenin URL adresine ulaştıktan sonra sunucuya bir istek gönderilir. 
• Sunucu da çeşitli kontrolleri sağladıktan sonra siteyi ziyaret eden kişiye ilgili içeriğe yönlendirir. 

İlgili İçerik: Domain Nedir?

Sunucu Türleri Nelerdir?

Sunucular birçok farklı türde olabilir ve işletilen işlemler veya kullanılan teknolojilerine göre sınıflandırılabilir. Aşağıda sunucu türlerinden bazıları verilmiştir:

Fiziksel Sunucular

Anakart, işlemci, bellek ve giriş/çıkış denetleyicileri içeren donanım bazlı bir sunucudur. Bir seferde sadece tek bir işletim sistemi çalıştırabilen fiziksel sunucular, Windows, Linux gibi işletim sistemlerini çalıştırabilir. 

Fiziksel sunucular, tek bir kullanıcıya özel çalıştırılabileceği gibi, birden fazla kişiye de hizmet verebilir. Tek kullanıcıya izin veren fiziksel sunuculara dedicated (özelleştirilmiş) sunucu denir. 

Fiziksel sunucu yatırımı yapmak diğer seçeneklere göre daha masraflı olabilir.

Web Sunucusu

Bir web sunucusu, bir web sitesi içeriğini kullanıcılara erişilebilir hale getirir. Kullanıcılar tarayıcılarını kullanarak web sitesine giderler ve sunucu tarafından yanıt olarak web sayfası geri gönderilir. 

Örneğin, Apache Web Server, Nginx, Boa Webserver, FoxServ Web Server, Lighttpd, Microsoft Web Server, IIS, Savant, ve  Tomcat web sunucularına örnek gösterilebilir. 

Veritabanı Sunucusu

Bir veritabanı sunucusu, veritabanı işlemlerini gerçekleştirir. Kullanıcılar veritabanından veri çekebilir veya veri ekleyebilir. 

Veritabanı sunucuları genellikle MySQL, MongoDB gibi veritabanı yazılımlarını kullanır. 

Dosya Sunucusu

Bir dosya sunucusu, dosyaların depolanması ve paylaşılması işlemlerini gerçekleştirir. Kullanıcılar dosya sunucusuna dosyaları yükleyebilir veya indirebilir. 

Örnek olarak FileZilla ve Microsoft Internet Information Services önemli dosya sunucularıdır. 

E-Posta Sunucusu

Bir e-posta sunucusu, e-posta işlemlerini gerçekleştirir. Kullanıcılar e-posta sunucusuna e-posta gönderebilir veya e-posta alabilir. 

SMTP, POP3, ve IMAP, e-posta sunucularına örnek olarak gösterilebilir. 

VPN (Virtual-Private-Network) Sunucusu

Sanal özel ağ olarak çevirebileceğimiz VPN’ler, cihazınız ve VPN sunucu arasında güvenli bir bağ kurarak kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde internet bağlantısı kurmanızı sağlar. Üçüncü parti bir VPN sağlayıcısından hizmet alabileceğiniz gibi, kendi bilgisayarınızda veya bulutta VPN sunucusu da oluşturabilirsiniz. 

Terminal Sunucusu

Cihazları yerel ağa (LAN) bağlayan terminal sunucusu, veri şifrelemesi ve kullanıcı kimlik doğrulama gibi güvenlik işlevleri sunan yüksek güvenlik koruması sunar. 

Örneğin, gelişmiş güvenlik işlevlerine sahip bir terminal sunucusuna ihtiyaç duyan şirketler, belirli bir ağ üzerinde bulunan yetkili personelin erişim sağlayabileceği bir terminal sunucusuna yatırım yapabilir. 

Terminal sunucusu bazen iletişim sunucusu olarak da adlandırılır. 

Bulut (Cloud) Sunucusu

Bulut sunucuları, sınırsız kullanıcılar tarafından isteğe bağlı olarak erişilebilen bir bulut bilişim ortamında çalışan sanal (fiziksel olmayan) sunuculardır. Bulut sunucuları, fiziksel sunucular gibi çalışır ve veri depolama ve uygulama çalıştırma gibi benzer işlevleri yerine getirirler. 

Bulut hizmetleri üçüncü bir parti hizmet sağlayıcı tarafından barındırıldığından, bilişim kaynakları ağ üzerinden, çoğunlukla internet üzerinden sağlanır. 

Bulut sunucuları uzaktan erişildiği için genellikle geleneksel sunuculardan daha kararlı ve güvenlidir. Ayrıca, bulut sunucuları sınırsız kapasite sunarken, fiziksel sunucuların mevcut altyapıları veya bilişim kapasiteleri sınırlıdır.

Bulut sunucular kimi zaman sanallaştırma ile de çalışabilir. Sunucu sanallaştırma, bir yazılım uygulaması aracılığıyla fiziksel bir sunucunun birden fazla benzersiz ve izole sanal sunucuya bölünmesi işlemidir. Her sanal sunucu, kendi işletim sistemlerini bağımsız olarak çalıştırabilir. Böylece, daha yüksek sunucu kapasitesi elde edilir. 

Edge Sunucusu

Veri işleme sistemlerinin gerçekleşmesi gereken ağ kenarına yerleştirilen edge sunucusu, NEMA kabinlerinde, çölün ortasındaki özel dolaplarda, bir dolapta, bir depoda, bir masada veya hatta bir kaynak atölyesinin tam ortasında kurulabilirler. Böylece erişimin kısıtlı olduğu tüm alanlara da hizmet verebilirler.  

Oyun Sunucusu

Bir oyun sunucusu, çok oyunculu bir oyunun mevcut durumunu tanımlamak için merkezi bir otorite olarak hareket eden bir bilgisayardır. 

Oyuncular, oyun içinde ne yaptıkları hakkında sunucuya otomatik güncellemeler gönderirler; sunucu, bu girdileri çevirir ve bilgiyi oyundaki diğer oyunculara geri döndürür.

FTP Sunucusu

Dosya transfer protokolü sunucusu (genellikle FTP Sunucusu olarak bilinir), dosyaların TCP/IP ağı üzerinden güvenli bir şekilde değiştirilmesini sağlayan bir bilgisayar yazılımıdır. 

Ağ seviyesinde çalışan standart bir iletişim protokolü olan dosya transfer protokolü (FTP) çalıştırılarak, bir istemci-sunucu mimarisindeki cihazlar arasında güvenli bir bağlantı kurulabilir ve veriler internet üzerinden verimli bir şekilde iletilir.

Medya Sunucusu

Medya sunucusu, isteyen istemcilere video ve ses içeriği sunar. Bu terim, bu işlevi yerine getiren bir yazılım uygulamasına ve medya sunucusu yazılımını çalıştıran bir ana bilgisayara atıfta bulunmak için kullanılır. 

Medya sunucularının en yaygın kullanımı muhtemelen talep üzerine video hizmeti (VOD) sağlamaktır. Bu durumda, medya sunucusu önceden kaydedilmiş video içeriğini depolamadan alır ve internet üzerinden teslim eder. En basit durumda, video dosyası bir web sayfasına gömülüdür ve sayfanın diğer bileşenleriyle aynı ana bilgisayarda depolanır. 

Netflix, Amazon ve Disney Plus gibi abonelik hizmetleri, dünya genelinde yer alan medya sunucularının içerik dağıtım ağları (CDN) aracılığıyla milyonlarca müşteriye video sunar. Medyalar kimi zaman canlı yayın olarak da sunulabilir. 

Uygulama Sunucusu

Uygulama sunucusu, bir iletişim protokolu aracılığıyla, bir işletim sistemi (OS) ile dış kaynaklar (örneğin, veritabanı yönetim sistemi [DBMS], iletişim ve İnternet hizmetleri) arasında yer alan sistem yazılımıdır.  

Bir uygulama sunucusunun temel görevi, müşterilerine genellikle iş mantığı (business logic) olarak adlandırılan ve dinamik içerik oluşturan ve veri alışverişini sağlayan algoritmayı sağlamaktır. İş mantığı, bir işletme, hizmet veya uygulama tarafından sunulan özel uygulamarı sağlamak için verileri dönüştüren kodu ifade eder. Bir uygulama sunucusu, verileri dinamik içeriğe dönüştürebilir. Dinamik içerikler arasında gerçek zamanlı içerikler de bulunmaktadır.

Bir uygulama sunucusu aracılığıyla içerik barındırmak, işletmelerin verileri gerçek zamanlı olarak takip etmesine izin vererek idari ve pazarlama görevlerini yönetmelerine yardımcı olabilir.

Microsoft .NET, JAVA’nın Jakarta EE, Weblogic, JBoss ve Websphere uygulama sunucularına örnek olarak gösterilebilir. 

Sunucular birçok farklı türde olabilir ve işletilen işlemler veya kullanılan teknolojilerine göre sınıflandırılabilir. “Sunucu Ne İçin Kullanılır?” alt başlığımızda tüm sunucu çeşitlerinin kullanım alanlarını detaylıca açıklayacağız.

Sunucu ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

“Sunucu Nedir?” adlı içeriğimizin bu bölümüne kadar sizler için sunucular hakkında pek çok konuyu ele aldık. İçeriğimizin kalan kısmında konu ile alakalı sıkça sorulan sorulara yanıtlandıracağız.

Sunucu Bir Bilgisayar Mıdır?

Sunucular genellikle bir bilgisayar olarak tanımlanır. Sunucular, yüksek performanslı ve çok sayıda işlem gerçekleştirebilen donanımlara sahiptir. Yüksek miktarda bellek ve işlemci gücüne sahip olurlar, bu da sunucuların çok sayıda kullanıcıya veya çok sayıda işlem yapabilmesine olanak tanır. 

Fakat sunucu her zaman bir bilgisayar olmak zorunda değildir; bazen bir yazılım veya bir depolama cihazı dahi sunucu olarak kullanılabilir. 

İlgili İçerik: Proxy Nedir?

Sunucu İşletim Sistemi Nedir?

Belirli bir ağ üzerindeki bilgisayarların yönetimi için özel olarak tasarlanmış bir işletim sistemi türüdür. Bazı popüler sunucu işletim sistemi örnekleri arasında Windows Server, Linux, Unix, IBM AIX ve Solaris yer almaktadır. Bu işletim sistemleri, genellikle yüksek performanslı sunucu donanımları üzerinde çalışır.

Sunucu işletim sistemleri, uzun süre çalışması gereken sunucular için ekstra güvenlik sağlamasının yanı sıra, yedekleme ve kurtarma özellikleri de içerir. Ayrıca, sunucu işletim sistemleri ile sunucular daha kolay bir şekilde yönetilebilir; sunucular bu sayede daha hızlı bir şekilde hizmet verir. 

İşletmeler Sunucuları Ne İçin Kullanır?

Bir e-ticaret sitesinin internet üzerinden müşterilerine hızlı ve kolay bir şekilde hizmet verebilmesi için internet sitesinin de hızlı ve sorunsuz bir şekilde çalışması çok önemli. Eğer internet siteniz yavaş çalışırsa, sitenizin arama motoru optimizasyonu (SEO) da zarar görebilir, bu da rakiplerinize kıyasla arama motorlarında daha alt sıralarda müşterilerinizin karşısına çıkmanıza sebep olur. Ayrıca müşterilerinizin sitenize duyduğu güven de azalacağından satışlarınız negatif olarak etkilenecektir. 

İşletmeler sunucuları ayrıca aşağıdaki sebeplerden dolayı da kullanabilir: 

• İş e-postaları ve veritabanlarının barındırılması,
• Dosyaların paylaşımı ve depolanması,
• Uzaktan masaüstü bağlantıları sağlanması,
• Web siteleri ve uygulamaların barındırılması,
• Sistem ve veri yedeklemelerinin yapılması.

İşletmeler Kendilerine Uygun Sunucuyu Nasıl Bulabilir?

Küçük bir işletme için bir sunucuya yatırım yapmak önemli bir adımdır. Arama yapmaya başlamadan önce, neden bir sunucuya ihtiyacınız olduğunu tam olarak belirlemeniz gerekir. Belirli ihtiyaçlarınızı belirledikten sonra, bir sunucu satın almak veya kiralamak arasında seçim yapmalısınız. Fakat unutmayın ki, satın aldığınız sunucu kesin bir şekilde belirlenmiş değildir. İhtiyaçlarınız geliştikçe, çoğu sunucu yükseltilebilir ve özelleştirilebilir.

Sunucu tercihinizi yaparken piyasa araştırması yapmanın yanı sıra IT (bilgi-teknoloji) departmanınızın bilgisinden de mutlaka yararlanmalısınız. Gerekli görüldüğü durumlarda dışarıdan da destek almayı düşünebilirsiniz. 

Kendinize uygun sunucuyu bulmak için aşağıdaki soruları cevaplamanız oldukça önemli: 

1. Ne kadarlık bir bütçeniz var? 
2. Şimdi ve gelecekte ne kadarlık bir hafızaya (memory) ihtiyacınız olacak? Şu anki site trafiğiniz nasıl? Gelecekte nasıl olacağını öngörüyorsunuz? Trafiğiniz belli günlerde aniden artıyor mu? 
3. Ne kadar çok ürününüz var? 
4. İnternetinizin bant genişliği nasıl? 
5. Ne tür bir sunucuya yatırım yapmalısınız? 
6. Sunucu kiralamalı mısınız yoksa satın mı almalısınız?
7. Seçeceğiniz sunucuyu çalıştırmak için gerekli elektrik gücüne sahip misiniz?
8. Seçeceğiniz sunucu ne kadar güvenli? Sunucunun ve sunucu ağının güvenliğini nasıl sağlayacaksınız?
9. Eğer fiziksel bir sunucuya yatırım yapacaksanız, fiziksel bilgisayarları yerleştirebileceğiniz bir alanınız var mı? 
10. Eğer sunucularınız beklenmedik bir şekilde çökerse, yeniden başlatılırken veya geri yüklenirken işletmeniz ne kadar süre dayanabilir? Sunucularınızın çökmemesi için en iyi sunucuyu nasıl bulabilirsiniz? 
11. Sunucu bakımlarını nasıl yapacaksınız?

Sunucu Fiyatları Ne Kadardır?

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, sunucular sürekli olarak bakım gerektiren ve kullanım maliyetleri oldukça yüksek cihazlardır. Bunun yanı sıra ihtiyacınıza göre hızlı bir sunucuya sahip olmak isterseniz satın alma maliyetleriniz artabilir. Eğer bir sunucu satın almak istiyorsanız bunun için çok fazla bütçe ayırmanız gerekebilir. Sunucu ihtiyacınızı sadece satın alarak değil, ihtiyacınıza uygun bir sunucu hizmeti kiralayarak çok daha uygun fiyatlara bu ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz. Bu fiyatlar satın almayı veya kiralamayı düşündüğünüz hizmet türüne göre farklılık gösterebilir. Sunucu (server) fiyatları konusunda detaylı bilgiyi yetkili kuruluşlardan edinebilirsiniz.

Eğer bir e-ticaret sitesi açmak istiyorsanız ikas ile hiçbir ek ücret ödemeden, Amazon Web Service (AWS) tarafından sağlanan sunuculardan ücretsiz olarak faydalanabilirsiniz. AWS (Amazon Web Services), Amazon tarafından sunulan bir bulut bilişim platformudur. AWS, müşterilerine sunucu, depolama, veritabanı, analitik, yapay zeka, mobil, güvenlik, IoT ve diğer birçok hizmeti sunarak, işletmelerin veya kişilerin internet tabanlı uygulamalarını ve hizmetlerini kolayca geliştirmelerine, dağıtmalarına ve yönetmelerine olanak tanır. AWS, dünya genelinde büyük bir müşteri tabanına sahiptir ve geniş bir kullanım çeşitliliği sağlar.

İlginizi Çekebilecek İçerikler:

• DNS Nedir?
• E-Ticaret Sitesi Güvenliği Nasıl Sağlanır?
• DDoS Nedir?
• HTTP Durum Kodları
• Web 3.0 Nedir?