Bilanço Nedir? Bilanço Analizi Nasıl Yapılır? (Adım Adım Rehber)

Bir işletmenin mali durumu hakkında fikir sahibi olmak istiyor, ancak sayılar karmaşık geldiği için bu süreç sizi zorluyor olabilir. Hangi varlıkların ne kadar olduğu, borçların nereye gittiği ya da özkaynakların neyi ifade ettiği çoğu zaman kafa karıştırır. Oysa ki tüm bu soruların cevabı tek bir tabloda saklıdır: bilanço.

Bu içeriğimizde, bilançoyu anlaşılır şekilde açıklıyor ve basit adımlarla nasıl analiz edileceğini gösteriyoruz. Keyifli okumalar dileriz!

Bilanço Nedir?

Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihteki varlıklarını, borçlarını ve özkaynaklarını gösteren mali tablodur.
Bu tablo sayesinde şirketin neye sahip olduğu (aktifler), ne kadar borcu bulunduğu (pasifler) ve sermaye yapısı kolayca anlaşılır. Yatırımcılar, yöneticiler ve finans uzmanları bilançoyu kullanarak işletmenin mali sağlığını değerlendirir.

Bilanço Ne İşe Yarar?

Bilanço, bir işletmenin mali durumunu özetler. Varlıkların nasıl finanse edildiğini, borç ve özkaynak dengesini gösterir. Bu sayede şirketin cirosu, ödeme gücü, kaynak kullanımı ve finansal riskleri kolayca analiz edilebilir. Yatırım kararı almak, kredi değerlendirmesi yapmak veya şirket performansını izlemek için kullanılır.

Bilanço Türleri Nelerdir?

Şirketlerin hazırlayabileceği farklı bilanço türleri bulunur. Bu bilanço türleri aşağıdaki gibidir:

• Mali Bilanço,
• Ticari Bilanço,
• Konsolide Bilanço,
• Proforma Bilanço.

Gelin, bu bilanço türlerini detaylıca inceleyelim.

Mali Bilanço

Diğer adı vergi bilançosu olan mali bilanço, mali yasalar ve bu çerçevede koyulan kural ve kanunlar kapsamında düzenlenen bilançoya verilen isimdir. Vergiye konu olan ticari kazancın saptanabilmesi için, mali bilanço hazırlanır. Bu bilançonun hazırlanabilmesi için, Vergi Usul Kanunu hükümlerine uyulması gerekmektedir.

Ticari Bilanço

Ticari bilanço, ticari hayatta yer alan şirketlerin, ilgili usul ve kanunlara göre hazırladıkları bilançodur. Bu bilanço temel olarak, bir işletmenin ticari faaliyetleri ile ilgili olan gelir, gider, varlık, borç ve benzeri finansal durumları gösterir.

Konsolide Bilanço

Bir ana şirketin, ortak şirketler ve altındaki şirketler ile birlikte, sadece tek bir şirkete aitmiş gibi sunduğu toplu finansal rapora, konsolide bilanço adı verilir. Bu bilanço türü sayesinde, birden fazla alt veya ortak şirket olarak birbirlerine bağlı olan birçok şirketin finansal durumu hep birlikte incelenebilir. 

Proforma Bilanço

Geleceğe dönük ve isteğe bağlı olarak hazırlanan bilanço türüne proforma bilanço adı verilir. Bu bilanço türü, bir şirketin gelecekteki mali planlarını hazırlamasına yardımcı olur. Böylece geleceğe dönük kararlar önceden belirlenebilir.

Bilanço Kalemleri Nelerdir?

Bir işletmenin bilançosu hazırlanırken, bilançoya dahil edilmesi gereken bazı kalemler vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir:

• Dönen Varlıklar,
• Duran Varlıklar,
• Borçlar,
• Dönem Ayırıcı Hesaplar,
• Öz Kaynaklar.

Aşağıda bu kalemlerin her birisini kendi başlığı altında inceleyeceğiz:

Dönen Varlıklar

Dönen varlıklar, bir yıldan sonra, veya finansal faaliyet döneminin sonunda nakde dönüşen varlıklardır. Bir şirketin, finansal dönem içerisinde satmak için aldığı veya ürettiği mallar, dönen varlıklara örnek olarak verilebilir.

Duran Varlıklar

Duran Varlıklar, bir şirketin finansal dönem sonunda nakde dönüştürmeyeceği mallardır. Bunları şirketin kullandığı, halihazırda bulunan demirbaş varlıklar olarak düşünmek mümkündür. 

Borçlar

Borçlar, bir şirketin belirli bir süre içerisinde ödemesi gereken miktarlardır. Şirketler çoğunlukla borçlarını yapılandırarak, dönemsel olarak belirli miktarlarda öderler. İşletmelerin sağlıklı bir bilanço hazırlayabilmesi için, borçlarını da hesaba katmaları şarttır.

Dönem Ayırıcı Hesaplar

Dönem ayırıcı hesaplar, işletmelerin geleceğe yönelik gelir ve gider durumlarını bilançolarında göstermelerini sağlayan hesaplardır. Bu hesaplar ilgili dönemleri gösterecek şekilde ayrılırlar. Bilançolarda dönem ayırıcı hesaplar, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin Dönemsellik ve Tam Açıklama İlkeleri kapsamında kullanılmaktadırlar.

Öz Kaynaklar

Öz kaynaklar, işletme sahiplerinin ve ortaklarının, işletmeye yaptıkları yatırımları gösteren bilanço kalemidir. Öz kaynaklar aynı zamanda, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllar kârları ve geçmiş yıllar zararları ve dönemin net kâr veya zararı gibi kalemleri de kapsar.

Bilanço Nasıl Hazırlanır?

1. Tarihi Belirleyin

Bilanço, belirli bir günün mali durumunu gösterir. Bu nedenle ilk adım, bilanço tarihi olarak hangi günün esas alınacağını belirlemektir (örneğin: 31 Aralık 2025).

2. Varlıkları (Aktifler) Tespit Edin

Şirketin sahip olduğu tüm varlıkları iki gruba ayırarak yazın:

• Dönen Varlıklar (Kısa vadeli, 1 yıl içinde nakde dönecek):
  • Kasa,
  • Banka,
  • Alacaklar,
  • Stoklar,
  • Verilen çekler ve senetler.
• Duran Varlıklar (Uzun vadeli, 1 yıldan uzun sürede nakde döner):
  • Binalar,
  • Araçlar,
  • Demirbaşlar,
  • Haklar, lisanslar,
  • Uzun vadeli alacaklar.

Her kalemin güncel değerini doğru şekilde kaydedin.

3. Borçları (Yükümlülükler) Belirleyin

Şirketin ödemesi gereken tüm borçları iki grupta listeleyin:

• Kısa Vadeli Yükümlülükler (1 yıl içinde ödenecek):
  • Satıcı borçları,
  • Kısa vadeli banka kredileri,
  • Ödenecek vergiler,
  • Maaş borçları.
• Uzun Vadeli Yükümlülükler (1 yıldan uzun vadeli):
  • Uzun vadeli banka kredileri,
  • Finansal kiralama borçları,
  • Tahvil ve benzeri borçlanma araçları.

4. Özkaynakları Hesaplayın

Sahiplerin şirkete koyduğu sermaye ve işletmenin yıllar içindeki kâr/zarar birikimi bu grupta yer alır:

• Ödenmiş sermaye,
• Geçmiş yıl kârları/zararları,
• Dönem net kârı veya zararı,
• Yedek akçeler.

Özkaynak = Varlıklar – Borçlar formülüyle de kontrol edebilirsiniz.

5. Bilanço Denkliğini Sağlayın

Bilanço temel denklemi şudur:

📌 Varlıklar = Borçlar + Özkaynaklar

Toplam varlıklar, toplam borç ve özkaynakların toplamına eşit olmalıdır. Denkliği bozan eksik ya da hatalı bir kayıt varsa, baştan kontrol edilmelidir.

6. Bilanço Tablosunu Oluşturun

Artık verileri tablo haline getirebilirsiniz.

• Sol tarafta varlıklar (aktifler),
• Sağ tarafta ise borçlar ve özkaynaklar (pasifler) yer alır.

AKTİFLER	Tutar	PASİFLER	Tutar
Dönen Varlıklar		Kısa Vadeli Borçlar
Duran Varlıklar		Uzun Vadeli Borçlar
		Özkaynaklar

7. Gözden Geçirme ve Kayıt

Son adımda bilanço tablolarını kontrol edin. Bütün tutarların güncel ve eksiksiz olduğundan emin olun. Ardından muhasebe kayıt sistemine işleyin ve gerektiğinde ilgililere sunun.

Bilanço Analizi Nasıl Yapılır?

1. Likidite Durumunu İnceleyin

İlk adım, şirketin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü kontrol etmektir. Bunun için aşağıdaki oranlar kullanılır:

Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar

1’in üzerinde olması tercih edilir. Yani işletme kısa vadeli borçlarını karşılayabiliyor demektir.

Likidite Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Borçlar

Stoklar daha az likit olduğu için çıkarılır. 1’e yakın bir değer güven vericidir.

2. Finansal Yapıyı Değerlendirin

Şirketin borç ve özkaynak dengesini incelemek, ne kadar borçla çalışıldığını gösterir:

Borç/Özkaynak Oranı = Toplam Borçlar / Özkaynaklar

Bu oran ne kadar yüksekse, şirketin borca dayalı çalıştığı anlaşılır. Riskli olabilir.

Özsermaye Oranı = Özkaynaklar / Toplam Varlıklar

Şirketin ne kadarının sahibi tarafından finanse edildiğini gösterir. Yüksek oran güven verir.

3. Varlık Yapısını Analiz Edin

Şirketin kaynaklarını nasıl kullandığını anlamak için:

• Dönen varlıkların toplam varlıklara oranına bakın.
• Duran varlıklar çok yüksekse, şirketin kaynaklarının büyük bölümü sabit yatırımlara gitmiş olabilir.

Bu durum sektöre göre olumlu veya olumsuz değerlendirilebilir.

4. Karlılıkla Bütünleştirin

Bilanço tek başına yeterli değildir. Gelir tablosu ile birlikte analiz yapılmalıdır. Ancak bazı ipuçları bilançoda da yer alır:

• Özkaynak büyümesi varsa, kârlılık artmış olabilir.
• Dönem net kârı, geçmiş yıllara göre artıyorsa olumlu sinyaldir.

5. Zaman İçinde Karşılaştırın (Trend Analizi)

Tek bir bilanço değil, birkaç dönem bilançoları karşılaştırılmalıdır:

• Varlıklar yıllar içinde artıyor mu?
• Borçluluk oranı düşüyor mu?
• Sermaye büyüyor mu?

Bu sorular trend analizi ile cevaplanır ve şirketin gelişimi net şekilde ortaya konur.

6. Sektör Karşılaştırması Yapın (Benchmarking)

Bilanço oranlarını sadece şirket içinde değil, benzer şirketlerle karşılaştırmak gerekir. Böylece:

• Şirket, sektörde güçlü mü zayıf mı?
• Rakiplerine göre riskli mi, sağlam mı?

soruları cevaplanabilir.

7. Önemli Göstergelere Dikkat Edin

Bilanço analizinde dikkat edilmesi gereken bazı sinyaller:

• Sürekli zarar eden işletmelerin özkaynakları erir.
• Kısa vadeli borçlar, dönen varlıklardan fazlaysa likidite sorunu yaşanabilir.
• Yüksek stoklar, satış problemi yaşandığını gösterebilir.

Bilanço Tablosu Örneği

Bilanço ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Bilanço Tablosu Nedir?

Bilanço tablosu, bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını, borçlarını ve özkaynaklarını gösteren mali tablodur. Şirketin neye sahip olduğunu ve bu kaynakları nasıl finanse ettiğini özetler.

Bilanço Defteri Nedir?

Bir şirketin, bilanço esaslarına göre, finansal durumlarının kaydını tutmak için kullandığı deftere bilanço defteri adı verilir.

Bilanço Defteri Tutmak Zorunlu mu?

Her işletme bilanço defteri tutmak zorunda değildir. Vergi Usul Kanunu’na göre tüccarlar, I. ve II. sınıf tüccar olarak ikiye ayrılırlar. Sadece I. sınıf tüccarların bilanço defteri tutması ve gerektiği zaman beyan etmesi zorunludur.

Bilanço ile Mizan Arasındaki Fark Nedir?

Mizan, muhasebe kayıtlarının doğru tutulup tutulmadığını kontrol etmek için kullanılan bir listedir. Hesapların borç ve alacak toplamlarını gösterir. Genellikle dönem içindeki tüm hareketleri kapsar. Bilanço ise, işletmenin belli bir tarihteki mali durumunu gösteren özet bir tablodur. Varlıklar, borçlar ve özkaynaklar dengesi üzerinden şirketin finansal yapısını yansıtır.