Amortisman Nedir? Nasıl Hesaplanır? (Yöntemler ve Örnekler)

İşletmelerin finansal yönetiminde önemli bir rol oynayan amortisman, doğru hesaplandığında maliyet kontrolünden vergi avantajlarına kadar pek çok fayda sağlamaktadır. Ancak, faklı amortisman hesaplama yöntemleri ve bu yöntemlerin işletme üzerindeki etkileri, özellikle mali tablolar üzerinde belirleyici olabilmektedir. Peki, amortismanı etkili bir şekilde nasıl hesaplayabilirsiniz? Hangi yöntem sizin için en uygun olanıdır? Bu hesaplamalar işletmenize nasıl katkı sağlar?

Bu içeriğimizde, amortismanın ne olduğunu öğrenebilir, amortismanın inceliklerine ve uygulama örneklerine dair tüm merak ettiklerinizi bulabilirsiniz.

Amortisman Nedir?

Amortisman, bir varlığın kullanım ömrü boyunca değer kaybını ifade eden bir muhasebe terimidir. Özellikle maddi duran varlıklar için uygulanmaktadır. Bu varlıkların aşınma, yıpranma ya da eskime gibi nedenlerle zamanla değer kaybettiğini gösterir. Bu nedenle söz konusu kavram, “yıpranma payı” adıyla da bilinmektedir. Amortisman ve vergi, birbiriyle direkt olarak ilişkili iki kavram olmakla beraber işletmeler için büyük önem arz etmektedir. Güncel amortisman oranları, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanmaktadır.

İşletmeler, yıpranma payını vergi avantajı sağlamak ve mali raporlarında gerçeğe uygun bir finansal tablo oluşturmak amacıyla kullanmaktadır. Amortisman hesaplaması, varlığın maliyeti, kullanım ömrü ve hurda değeri gibi faktörler göz önünde bulundurularak yapılmaktadır. Farklı amortisman yöntemleri, düz çizgi yöntemi ve azalan bakiyeler yöntemi gibi alternatifler sunmaktadır.

Amortisman Neden Önemlidir? Amortismanın Faydaları Nelerdir?

Amortisman süreci, varlıkların maliyetini faydalı ömürleri boyunca eşit bir şekilde dağıtarak işletmelerin mali durumlarını daha gerçekçi biçimde göstermelerini sağlamaktadır. Bu yıpranma payı sürecini giderlere dâhil etmenin vergiden yatırım kararlarına kadar pek çok faydası bulunmaktadır. Amortismanın işletmelere sağladığı önemli faydaları şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Mali Tablolarda Duran Varlıkların Giderlenmesi: Yıpranma payı, varlıkların kullanım ömrü boyunca yıllık gider olarak kaydedilmektedir. Bu sayede mali tablolarda doğru bir gider dağılımı sağlanmasına yardımcı olmaktadır.
2. Vergi Hesaplamalarına Etkisi: İşletmeler, amortisman giderlerini mali tablolara dâhil ederek vergiye tabi gelirlerini azaltabilmektedir. Bu durum, işletmelerin vergi yükünü hafifleterek nakit akışını optimize etmelerine katkı sağlamaktadır.
3. Yatırım Kararlarındaki Etkisi: Yıpranma payı, varlıkların net bugünkü değeri (NPV) ve varlıkların getirisi (ROA) gibi finansal göstergeleri etkileyerek yatırım fırsatlarının değerlendirilmesine katkıda bulunmaktadır. Bu şekilde amortisman gideri, varlıkların ekonomik ömrü boyunca yatırım geri dönüşlerini hesaplamakta kullanılmaktadır.
4. Finansal Performansın Değerlendirilmesi: Amortisman gideri, şirketlerin kârlılık oranlarını doğrudan etkilemektedir. Yıllık yıpranma payları, net geliri düşürse de işletmenin gerçek mali performansını daha doğru bir şekilde göstermektedir. Nakit akışı içermeyen bir gider olan yıpranma payı, varlıkların tüketimini yansıttığı için işletmenin finansal yapısının anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Böylelikle risk yönetimi, işletmeler için daha basit hâle gelmektedir.
5. Varlıkların Azalan Değerinin Yansıtılması: Makine ya da bina gibi duran varlıkların kullanım ömrü boyunca yaşadıkları değer kaybı, yıpranma payı kapsamında mali tablolara yansıtılmaktadır. Bu sayede bilançoda daha doğru bir varlık değeri sunulmaktadır.
6. Yatırım Fırsatlarının Değerlendirilmesi: Amortisman gideri, yatırımcıların ve yöneticilerin varlıkların ekonomik ömrü ile getirisi üzerinde daha doğru değerlendirmeler yapmalarına olanak sağlamaktadır.

Görüldüğü üzere amortisman gideri, işletmeler için finansal raporlamada, vergi hesaplamalarında, yatırım kararında ve genel mali performansın değerlendirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Varlıkların azalan değerinin doğru bir şekilde yansıtılması ve finansal tabloların güvenilirliğinin artırılması açısından amortisman, oldukça önemli bir araçtır.

Maddi Duran Varlıklarda Amortisman

Maddi duran varlıklarda amortisman, bir işletmenin sahip olduğu ve uzun vadeli olarak kullanılan sabit kıymetlerin zamanla yıpranması ve aşınması sonucu değer kaybını ifade etmektedir. Varlık değeri kaybı söz konusu olduğunda işletmelerin yararı için devreye yıpranma payı girmektedir. Amortisman gideri süreci, bu varlıkların ekonomik ömrü boyunca her yıl düzenli olarak gider yazılmasını sağlamaktadır.

Maddi duran varlıklar; binalar, makineler, araçlar gibi fiziksel varlıkları kapsamaktadır. Bu varlıkların yıpranma payı, işletmenin vergi yükünü azaltarak nakit akışını düzenlemektedir. Bu uygulama, işletmenin varlık yönetiminde etkinliğini artırarak finansal raporlarda çok daha doğru bilgiler sunulmasına katkıda bulunmaktadır.

Duran Varlıkların Amortismana Tabi Olma Süresi

Duran varlıkların amortismana tabi olma süresi, varlığın ekonomik ömrüne bağlı olarak belirlenmektedir. Her maddi duran varlık, kullanım süresi boyunca değer kaybına uğrayacağından, bu süre zarfında yıpranma payı uygulanmaktadır. Varlığın türü, kullanım amacı ve sektörel özellikleri gibi etkenler bu süreyi etkilemektedir.

Örneğin, binalar, uzun vadeli kullanım için tasarlandığından, amortisman süresi 50 yıla kadar uzayabilmektedir. Buna karşılık, makineler ve araçlar gibi daha hızlı yıpranan varlıkların amortisman süreleri, 5 ilâ 10 yıl arasında değişmektedir. Amortisman süresi, ilgili mevzuat ve muhasebe standartlarına göre belirlenirken vergi düzenlemeleri de bu sürenin saptanmasında etkili olmaktadır. Doğru belirlenen amortisman süresi, işletmenin mali tablolarında daha doğru bilgi sağlayarak vergi yükümlülüklerinin de düzenli olarak yerine getirilmesine katkıda bulunmaktadır.

Maddi Olmayan Duran Varlıklarda Amortisman

Maddi olmayan duran varlıklarda amortisman, varlıkların belirli bir süre zarfında ekonomik değer kaybını yansıtmak amacıyla uygulanmaktadır. Bu varlıklar, fiziksel bir yapıya sahip olmayan, ancak işletmeye uzun vadede fayda sağlayan varlıklar arasında yer almaktadır. Patentler, lisanslar, markalar ve yazılım programları, maddi olmayan duran varlıklar arasında sayılmaktadır.

Maddi olmayan duran varlıklarda yıpranma payı süresi, bu varlıkların ekonomik ömrüne göre belirlenmenin yanı sıra ilgili muhasebe standardına ve yasal düzenlemelere uygun olarak hesaplanmaktadır. Maddi olmayan varlıkların değer kaybı, işletmenin mali tablolarına düzenli olarak yansıtıldığı için vergi avantajı da sağlamaktadır. Doğru amortisman yöntemi ile bu varlıkların değer kaybı etkin bir şekilde izlenmektedir.

Amortisman Hesaplamalarında Temel Kavram: Faydalı Ömür

Amortisman hesaplamalarında temel kavramlardan biri olan faydalı ömür, bir iktisadi kıymetin ne kadar süreyle ekonomik olarak kullanılabileceğini ifade etmektedir. Bu süre, varlığın işletmeye sağlayacağı faydanın süresi ile sınırlı olup vergi ve muhasebe mevzuatlarına göre belirlenmektedir. Faydalı ömrü belirlenen her iktisadi kıymetin amortisman oranı, faydalı ömrü esas alınarak hesaplanmaktadır.

İlgili Vergi Usul Kanunu (VUK) genel tebliğlerinde, farklı türdeki duran varlıkların faydalı ömürleri belirlenmiş durumdadır. Bu tebliğlerde yer alan listelerde genel ve sektörel bazda ayrımlar yapılmaktadır. Örneğin, bilgisayarlar, taşıtlar ve demirbaşlar gibi genel varlıklar ile tarım ve ağaç ürünleri imalatı gibi sektörlere özgü varlıkların faydalı ömürleri farklılık göstermektedir. Faydalı ömür üzerinden yapılan hesaplamalar, yıpranma payının doğru ve etkin bir şekilde işletme mali tablolarına yansıtılmasını sağlamaktadır. Böylece, işletmeler için amortisman hatalarından korunmak mümkün hâle gelmektedir.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

İktisadi bir kıymetin kullanım süresi boyunca değer kaybını belirlemek amacıyla amortisman hesaplamasına başvurulmaktadır. Yıpranma payı hesaplanırken varlığın türüne ve bazı diğer faktörlere göre farklı yöntemler kullanılmaktadır. Vergi Usul Kanunu’nda yer alan düzenlemelere göre yıpranma payına tabi olan maddi varlıklar için amortisman hesaplamaları, normal amortisman ve azalan bakiyeler yöntemi olmak üzere temelde ikiye ayrılmaktadır.

Kanunca düzenlenen çerçevede hesaplama, “Amortisman tutarı = Net defter değeri x Amortisman oranı” formülüyle yapılmaktadır. En temel düzeyde bakıldığında, 6000 TL net defter değeri olan bir varlığın 5 yıl ekonomik ömrü olduğunu varsaydığımızda, “6000 / 5 = 1200 TL” yıpranma payı tutarına ulaşabilmekteyiz. Bu hesaplama, amortisman oranının %20 olması anlamına gelmektedir. Yukarıdaki formülü uygulayabilmek için yıpranma payı oranını bilmek gerekmektedir. Ancak bu oran, amortisman yöntemlerine göre değişiklik gösterdiği için yıpranma payının tek bir hesaplama şekli bulunmamaktadır.

Amortisman Hesaplama Yöntemleri

Yıpranma payı hesaplama yöntemleri, işletmelerin varlıklarını daha etkili bir şekilde yönetebilmesi ve muhasebe kayıtlarına uygun gider yazabilmesi amacıyla farklılık göstermektedir. Varlıkların kullanım süresi, değer kaybı hızı ve sektörel ihtiyaçlar gibi unsurlar, amortisman yöntemlerinin çeşitlenmesine neden olmaktadır. Bu sayede işletmeler, amortisman yöntemi seçimi yaparak mali durumlarına en uygun metodu tercih edebilmektedir. Bu farklı hesaplama çeşitleri sayesinde işletmeler, amortisman yöntemi değişiminden de faydalanabilmektedir. Aşağıda hesaplama yöntemlerinin hepsini detaylarıyla inceleyebilirsiniz.

Normal (Doğrusal) Amortisman Yöntemi

Normal, yani doğrusal yöntem, iktisadi kıymetin maliyetinin ekonomik ömrü boyunca eşit taksitlerle dağıtılması esasına dayanmaktadır. Bu muhasebe yönteminde amortisman gideri, varlığın maliyetinin ekonomik ömrüne bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Örneğin, 6000 TL maliyetli bir varlığın 5 yıllık ekonomik ömrü varsa her yıl, “10.000 / 5 = 2.000 TL” amortisman gideri yazılmaktadır. Bu durumda yıpranma payı oranı, %20 olarak karşımıza çıkacaktır.

Azalan Bakiyeler (Çarpıcı Bakiyeler) Yöntemi

Azalan bakiyeler yöntemi, yıpranma payı oranının iki katı hızında değer düşüşü sağlamaktadır. Çarpıcı bakiyeler yöntemi olarak da bilinen bu metotta hesaplama, net defter değeri üzerinden yapılmaktadır. Ayrıca yıpranma payı gideri, ilk yıllarda daha yüksek, ilerleyen senelerde daha düşük olacak şekilde ayrılmaktadır. Örneğin, 10.000 TL ve 5 yıllık ekonomik ömür üzerinden hesaplayacak olursak normal amortisman oranı %20 çıkacaktı. Azalan bakiyeler yönteminde iki katı hızında değer düşüşü sağlanacağı için amortisman oranı %40 olacaktır. Bu durumda:

1. 1. Yıl: Amortisman tutarı = 10.000 TL x %40 = 4.000 TL
   Net defter değeri = 10.000 TL – 4.000 TL = 6.000 TL
2. 2. Yıl: Amortisman tutarı = 6.000 TL x %40 = 2.400 TL
   Net defter değeri = 6.000 TL – 2.400 TL = 3.600 TL
3. 3. Yıl: Amortisman tutarı = 3.600 TL x %40 = 1.440 TL
   Net defter değeri = 3.600 TL – 1.440 TL = 2.160 TL
4. 4. Yıl: Amortisman tutarı = 2.160 TL x %40 = 864 TL
   Net defter değeri = 2.160 TL – 864 TL = 1.296 TL
5. 5. Yıl: Amortisman tutarı = 1.296 TL x %40 = 518,4 TL
   Net defter değeri = 1.296 TL – 518,4 TL = 777,6 TL

Örnekte de görebileceğiniz gibi amortisman gideri, yıllar geçtikçe düşmektedir. Böylelikle varlığın net defter değeri azalmaktadır.

Üstel Yöntem

Üstel yöntem, varlığın yıpranma payı giderini hızla azaltan bir hesaplama metodudur. Bu yöntemde yıllık amortisman oranı değişmektedir. Hesaplama, “Amortisman tutarı = Varlığın değeri × (1 + Oran)^Yıl – Varlığın değeri” şeklinde yapılmaktadır. Örneğin, 10.000 TL değerindeki bir makinenin %15 oranla yıpranma payına tabi tutulduğunu varsayalım. Bu durumda ilk yıl amortisman gideri, şu şekilde hesaplanmaktadır:

10.000 TL × (1 + %15)^1 – 10.000 TL = 1.500 TL

Üretim Miktarına Dayalı Yöntem

Üretim miktarına dayalı yöntem, varlığın üretim miktarına göre yıpranma payını hesaplamaktadır. Bu metot, varlığın kullanımına dayalı olarak değer kaybını yansıtmaktadır. Bu yöntemde hesaplama formülü: “Amortisman tutarı = (Varlığın maliyeti – Kalan değer) / Toplam üretim kapasitesi × Üretim miktarı”  şeklindedir. 20.000 TL değerinde bir makinenin 100.000 birim üretim kapasitesine sahip olduğu ve yıl içinde 10.000 birim üretim yaptığı bir örnekte yıpranma payı, kalan değer 2.000 TL ise: (20.000 TL – 2.000 TL) / 100.000 × 10.000 = 1.800 TL olarak hesaplanmaktadır.

Saatlik Amortisman Yöntemi

Saatlik amortisman yöntemi, varlığın kullanım süresine göre yıpranma payını hesaplamaktadır. Söz konusu varlık, bir makine, ekipman veya araç olabilmektedir. Kullanım süresi, saat bazında değerlendirilmektedir. Bu yöntemde hesaplama formülü, “Amortisman Tutarı = (Varlığın Maliyeti – Kalan Değer) / Toplam Çalışma Saatleri × Çalışma Saatleri” olarak öne çıkmaktadır. Örneğin, 15.000 TL değerindeki bir makine, 5.000 saat ömre sahiptir ve 500 saat çalışmıştır. Kalan değer 1.000 TL: (15.000 TL – 1.000 TL) / 5.000 × 500 = 1.400 TL olarak hesaplanmaktadır.

Faiz Oranı Yöntemi

Faiz oranı yöntemi, varlığın yıpranma payını belirli bir faiz oranı kullanarak hesaplamaktadır. Varlığın yıpranma payı, bu yöntemle beraber, faiz oranlarıyla ilişkilendirilmektedir. Faiz oranı yönteminde hesaplama, “Amortisman Tutarı = Varlığın Maliyeti x Faiz Oranı” şeklinde yapılmaktadır. 8.000 TL değerindeki bir makinenin %10 faiz oranıyla amortismana tabi tutulması durumunda yıpranma payı, 8.000 TL x %10 = 800 TL olarak hesaplanmaktadır.

Yenileme Fonu Yöntemi

Yenileme fonu yöntemi, varlığın yenilenmesi için bir fon oluşturulmasını öngörmektedir. Hesaplanan gider de bu amortisman fonuna ayrılmaktadır. Bu yöntemde amortisman giderleri, varlığın yenileme fonuna aktarılmaktadır. Bu yöntemde hesaplama formülü: “Yıllık Yenileme Fonu = Varlığın Maliyeti / Ekonomik Ömür” şeklinde olmaktadır. Örnek bir hesaplama yapılması durumunda varlığın maliyeti 50.000 ve ekonomik ömrü 10 yıl ise yıllık yenileme fonu, 50.000 TL / 10 yıl = 5.000 TL olarak bulunmaktadır.

Beklenen Fayda Yöntemi

Beklenen fayda yöntemi, varlığın faydalı ömrü boyunca beklenen ekonomik faydasına göre amortisman hesaplamaktadır. Bu hesaplama modeli, “Amortisman Tutarı = (Varlığın Maliyeti – Kalan Değer) / Beklenen Fayda” şeklinde ifade edilmektedir. Örneğin, 6.000 TL değerindeki bir makinenin beklenen faydası 10.000 birimse ve kalan değeri 500 TL ise, (6.000 TL – 500 TL) / 10.000 = 0.55 TL/birim olarak hesaplanmaktadır.

Kıst Amortisman Yöntemi

Kıst amortisman yöntemi (veya orantılı amortisman yöntemi), bir varlığın amortismanını hesaplamak için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde, varlığın kullanım süresinin yalnızca belirli bir kısmı için amortisman ayrılmaktadır. Genellikle, varlığın kullanım süresinin yalnızca bir bölümünde ya da yıl içinde varlığın kullanım süresinin sınırlı olduğu dönemlerde kullanılmaktadır. Bu yöntemin hesaplama formülü şöyledir: Amortisman Tutarı = (Varlığın Maliyeti / Faydalı Ömür) x (Kıst Dönem / Yıl). Örneğin, varlığın maliyeti 20.000 TL ve faydalı ömrü 5 yıl, kıst dönemi de yılın ilk 3 ayı ise yıllık amortisman tutarı, 5. Yıl: Amortisman tutarı = 1.296 TL x %40 = 518,4 TL olacaktır. Kıst amortisman tutarı ise 4.000 TL x (3 / 12) = 1000 TL’dir.

Makine Saatleri Yöntemi

Makine saatleri yöntemi, saatlik amortisman yöntemine nazaran daha özel bir kavramdır. Bu yöntem, yalnızca makineleri kapsamaktadır. Bu yöntemle bir makinenin kullanım süresine göre yıpranma payı ifade edilebilmektedir. Makinenin belirli bir ömür boyunca, saat bazında ne kadar süre boyunca çalışacağına dayalı olarak amortisman ayrılmaktadır. Hesaplama formülü: 

“Amortisman Tutarı = Varlığın Maliyeti – Kalan Değer) / Toplam Çalışma Saatleri x Çalışma Saatleri” şeklindedir. 

10.000 TL değerindeki bir makinenin 8.000 saat ömre sahip olduğu ve 400 saat çalıştığı bir senaryoda kalan değer 800 TL ise (10.000 TL – 800 TL) / 8.000 x 400 = 1.100 TL olarak hesaplama yapılmaktadır.

Fevkalade Amortisman Yöntemi

Fevkalade amortisman yöntemi, olağanüstü durumlar için uygulanan bir amortisman hesaplama yöntemidir. Doğal afet gibi özel durumlarda kullanılmaktadır. Hesaplama formülü; 

“Amortisman Tutarı = Varlığın Maliyeti × Belirlenen Fevkalade Oran”

şeklindedir. Örneğin, 5.000 TL değerindeki bir makine için fevkalade amortisman oranı %30 olarak belirlenmişse yıpranma payı, 5.000 TL × %30 = 1.500 TL olarak hesaplanmaktadır.

Enflasyon Düzeltmeli Amortisman Yöntemi

Enflasyon düzeltmeli amortisman yöntemi ile enflasyon etkilerini dikkate alarak amortisman hesaplamak mümkün hâle gelmektedir. Bu yöntem, varlığın değer kaybını enflasyonla ilişkilendirmektedir. 

“Amortisman Tutarı = Varlığın Maliyeti / Ekonomik Ömür × Enflasyon Oranı” formülü, enflasyon düzeltmeli yıpranma payını gözler önüne sermektedir. Örneğin, 12.000 TL değerindeki bir makine, 5 yıl ekonomik ömre ve %4 enflasyon oranına sahip ise 12.000 TL / 5 × %4 = 960 TL olarak hesaplama yapılabilmektedir.

Seri Numarası Yöntemi

Seri numarası yöntemi, varlıkların seri numaralarına dayalı olarak amortisman hesaplamaktadır. Her bir varlık için farklı amortisman oranları uygulanmaktadır. Bu yöntemde temel formül: 

“Amortisman Tutarı = Seri Numarası × Oran” şeklindedir. 1. seri numaralı 8.000 TL değerindeki bir makine için %20 oranında amortisman uygulandığı bir örnek üzerinden gidecek olursak makinenin bu yönteme göre yıpranma payı: 8.000 TL × %20 = 1.600 TL olarak hesaplanmaktadır.

Madenlerde Amortisman

Madenlerde Amortisman yöntemi, maden imtiyazı veya maliyet bedelinin maden rezervi üzerinden amortisman hesaplamasına dayanmaktadır. Madenlerde amortisman hesaplanırken görünür veya muhtemel rezerv miktarı ve yıllık üretim (istihsal) dikkate alınmaktadır. Amortisman formülü şu şekildedir: 

“Amortisman Tutarı = (İmtiyaz veya Maliyet Bedeli / Görünür veya Muhtemel Rezerv) x Yıllık istihsal”

Maliyet bedeli 200.000 TL olan bir maden işi için rezerv miktarının 40.000 ton, yıllık üretimi de 10.000 ton olması durumunda hesaplama, şöyle yapılmalıdır: (200.000 TL / 40.000 ton) x 10.000 ton = 5 TL/ton x 10.000 ton = 50.000 TL. Bu durumda yıllık 10.000 ton maden cevheri üretimi için o yıl ayrılacak yıpranma payı tutarı, 50.000 TL olmaktadır.

Amortismana Tabi Olan Varlıklar Nelerdir?

Amortismana tabi olan varlıklar, işletmelerin ekonomik faaliyetlerinde kullanılan ve bir yıldan uzun süre boyunca fayda sağlayan, değerini zamanla kaybeden, maddi ya da maddi olmayan, duran varlıklardır. Yıpranma payına tabi olan varlıklar, şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Binalar ve yapılar,
• Makine ve teçhizat,
• Araçlar (taşıtlar),
• Demirbaşlar (ofis mobilyaları, bilgisayarlar),
• Maddi olmayan, patent, lisans ve yazılım gibi varlıklar,
• Arsa üzerinde yapılan binalar, tesisler, yollar.

Genel olarak bakıldığında, uzun vadeli yatırımlar olan bu varlıklar, zamanla aşınma, yıpranma veya eskime nedeniyle amortisman yoluyla maliyetleri giderleştirilmektedir.

Amortisman Ayrılmayan Varlıklar Nelerdir?

Amortismana tabi olmayan varlıklar ise, ekonomik olarak değer kaybına uğramayan veya doğrudan gider yazılamayan varlıklardır. Bu varlıklar, uzun süre değerini korumaktadır. Söz konusu varlıkların bir diğer özelliği ise doğal kaynaklardan elde edilen gelirler yoluyla değerlenmesidir. Amortisman ayrımı yapıldığında sürece dâhil edilmeyen varlıklar şunlardır:

• Arsalar (Değer kaybetmediği varsayılır),
• Eserler ve sanat koleksiyonları,
• Kısa vadeli yatırımlar (1 yıl içinde tükenmesi beklenen varlıklar),
• Stoklar,
• Ham madde ve malzemeler.

Bu varlıklar amortisman sürecine tabi tutulmamaktadır. Çünkü ekonomik ömürleri, değer kaybı ya da giderleşme süreçleri, amortisman hesaplamalarıyla ilişkilendirilmemektedir.

Amortisman Hesaplamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Doğru bir amortisman hesaplaması, işletmenin finansal tablolarında gerçekçi ve güvenilir sonuçlar sunarak vergi planlamasında ve kâr-zarar tespitinde büyük rol oynamaktadır. Bu nedenle, yıpranma payı hesaplamasında dikkat edilmesi gereken bazı temel noktalar vardır:

1. Faydalı Ömür Belirleme: Varlığın kullanım süresini doğru tahmin etmek çok önemlidir. Yanlış belirlenen faydalı ömür, amortismanın yanlış hesaplanmasına yol açmaktadır.
2. Amortisman Yönteminin Seçimi: Vergi Usul Kanunu’na (VUK) uygun olarak yıpranma payı yöntemi (normal, azalan bakiyeler, üretim miktarına dayalı vb.) seçilmelidir. Sektöre ve varlığa en uygun yöntem tercih edilmelidir.
3. Amortisman Oranı: Varlığın türüne ve faydalı ömrüne göre belirlenen amortisman oranının doğru şekilde uygulanması gerekmektedir.
4. Kıst Amortisman Durumu: Varlık alımında ya da yıl sonunda amortismanın tam olarak hesaplanıp hesaplanmayacağına dikkat edilmelidir. İlk yıl, varlıklar kıst amortismana tabi tutulabilmektedir.
5. Yasal Düzenlemeler: Hesaplamanın ilgili amortisman düzeltmesine ve yasal mevzuata uygun yapılması gerekmektedir. Vergi yükümlülükleri ve yasal düzenlemeler dikkate alınmalıdır.
6. Doğru Kayıt Tutma: Amortismana tabi varlıklar ve hesaplamalar, doğru ve düzenli bir şekilde muhasebeleştirilmelidir.
7. Rezerv ve Yenileme Fonu: Özellikle maden gibi sektörlerde, amortisman hesaplanırken rezervler ve yenileme fonları göz önünde bulundurulmalıdır.

Yıpranma payı hesaplaması, işletmelerin finansal durumu ve vergi yükümlülükleri açısından oldukça hassas bir süreçtir. Bu nedenle, yukarıda sıralanan hususlara dikkat edilmesi, doğru sonuçlar elde edilmesini sağlayarak işletmenin finansal sağlığını koruyacaktır.

Amortisman Ayırma Koşulları

Amortisman ayırma, şirketlerin sahip oldukları sabit varlıkların zamanla yıpranmasına, eskimesine ve değer kaybına uğramasına karşılık ayırdıkları bir giderdir. Amortisman ayırabilmek için belirli kriterler bulunmaktadır:

1. Sabit Varlığın Kayıtlı Olması: Varlığın işletme envanterine kayıtlı olması gerekmektedir.
2. Faydalı Ömrün 1 Yıldan Fazla Olması: Amortisman ayrılacak varlığın en az bir yıl veya daha uzun süre kullanılabilir olması şarttır.
3. Değer Kaybı: Varlık kullanıldıkça eskime, yıpranma veya aşınma gibi nedenlerle değer kaybetmelidir.
4. Belirli Bir İktisadi Değere Sahip Olması: Varlığın amortisman ayırma sınırının üzerinde bir iktisadi değere sahip olması gerekmektedir.

Bu koşulları karşılayan sabit varlıklar için şirketler, amortisman gideri ayırabilmektedir.

Amortisman Oranları 2024 Güncel Liste

2024 yılına ait güncel amortisman oranı tablosunu kapsamlı şekilde aşağıda görüntüleyebilirsiniz:

No	Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler	Faydalı Ömür (Yıl)	Normal Amortisman Oranı	İlgili Genel Tebliğ
1	Bilgi sistemleri			333
2	Elle Veri İşlenen Araçlar: Daktilo, hesap makinesi, para sayma makineleri, fotokopi makineleri, faks cihazları, kopyalayıcı ekipmanlar ve benzerleri	5	20,00%	333
3	Taşıma araçları			333
4	Demirbaşlar			333
5	Tesis ve Arazi Düzenlemeleri: Yaya kaldırımları, otoparklar, kanallar, su yolları, arklar, setler, boşaltma sistemleri, lağımlar (Belediyelere ait lağımlar hariç), rıhtım ve doklar, mendirek ve dalga kıranlar, havuzlar (Sabit ve yüzer), kuyular, regülatörler, bentler, ihata duvarları, havai hatları ve direkleri, hudut ihata direkleri ve telleri, soğuk hava tesisleri, bahçe ve parklar, spor sahaları (Tribünler hariç), köprüler, çitler, araziye yerleştirilen vericiler ve bunlara benzer olanlar.	15	6,66%	333
6	Binalar			333
7	Tarım			333
8	Madencilik: Metalik ve metalik olmayan minerallerin maden olarak çıkarılmasında, öğütülmesinde, kullanılmasında ve bu tip materyallerin diğer şekillerde özel olarak hazırlanmasında kullanılan iktisadi kıymetler	10	10,00%	333
9	Petrol ve gaz sanayi			333
10	İnşaat İşleri: Kamu binaları, özel ticaret binaları, limanlar, işletme ve yönetim binaları, gayrimenkuller ve eklentileri, karayolları ve demiryollarının yapımında kullanılan iktisadi kıymetler (Aşağıdaki sınıflarda sayılanlar hariç)	6	16,66%	399
11	Mensucat Ürünleri ve Benzeri Ürünlerin İmalatı			333
12	Ağaç ürünleri imalatı			333
13	Cam Ürünleri İmalatı: Düzcam, işlenmiş camlar, cam kaplar, züccaciye ve cam elyafı gibi sıkıştırılmış cam ürünleri veya üflenerek şekil verilmiş cam üretimi (Lens imalatında kullanılanlar hariç)			333
14	Taş ve Topraktan/Kilden Yapılan Ürünlerin İmalatı: Kilden yapılmış çiniler, yalıtım işlevi gören toprak malzeme ve seramikler, porselen, beton, hazır beton, tuğla, kiremit, mermer, granit, çanak çömlek ve benzeri ürünler gibi toprak ve kilden yapılan ürünlerin imalatında kullanılan iktisadi kıymetler			339
15	Demir-çelik ve metal ürünleri imalatı			333
16	Kalıplar			333
17	Demir ve profil üretiminde kullanılan iktisadi kıymetler			389
18	Elektrik ve Elektronik İşlemlere Dayalı İmalat ve Makine İmalatı			333
19	Gemi ve bot yapımı			333
20	Demiryolları Makineleri, Araç-Gereçleri ve Tesisleri			339
21	Mekanik sinyal tesisleri			339
22	Trafik merkez idaresi (CTC)			339
23	Telefonla verilen iletişim hizmetleri			333
24	Medya ve iletişim hizmetleri			333
25	Televizyon yayıncılığı, kablolu TV ve dijital yayıncılık			333
26	Elektrik piyasası faaliyetleri			333
27	Üretim			333
28	İletim			333
29	Dağıtım			333
30	Suyun elde edilmesi, depolanması, arıtılması ve dağıtılmasını sağlayan hizmetler			333
31	Doğal gaz ve gaz üretimi ve bunlarla ilgili hizmetler			333
32	Sınai gaz üretimi			333
33	Reklam panoları ve billboardlar			333
34	Tatlı su balıkçılığında kullanılan kafes, çapa, zincir, duba ve yemleme sistemleri	8	12,50%	399
35	Savunma Sanayi			339
36	Biyodizel ve gliserin, bütil metil ester, izooktil bütil metil eter ile rafine yağ üretiminde kullanılan iktisadi kıymetler			389
37	Havaalanı yer hizmetlerinde kullanılan iktisadi kıymetler			418

Amortisman Hesabı Örnekleri

Şirketler için son derece elzem bir konu olan yıpranma payının anlaşılabilir olması, bir hayli önem arz etmektedir. Bu nedenle konuyu daha da basitleştirmek adına aşağıdaki amortisman hesabı örneklerini inceleyebilirsiniz:

Örnek 1: Normal Amortisman Yöntemi

İşletme, 01/01/2023 tarihinde 12.000 TL + %18 KDV değerinde bir fotokopi makinesi satın almıştır. Bu makinenin faydalı ömrü 5 yıl olarak belirlenmiştir.

• Alış Bedeli (KDV hariç): 12.000 TL
• Amortisman Oranı: %20 (5 yıl için, yani 1/5)
• Yıllık Amortisman Tutarı: 12.000 TL x %20 = 2.400 TL

Bu durumda her yıl için yıllık amortisman tutarı şu şekilde olacaktır:

Yıl	Alış Bedeli (TL)	Amortisman Oranı	Yıllık Amortisman Tutarı (TL)	Birikmiş Amortisman (TL)
2023	12.000 TL	%20	2.400 TL	2.400 TL
2024	12.000 TL	%20	2.400 TL	4.800 TL
2025	12.000 TL	%20	2.400 TL	7.200 TL
2026	12.000 TL	%20	2.400 TL	9.600 TL
2027	12.000 TL	%20	2.400 TL	12.000 TL

Fotokopi makinesi, 5 yıl sonunda tamamen itfa edilmiş (borcun geri ödenmesi ya da satın alınması) olacaktır.

Örnek 2: Azalan Bakiyeler Yöntemi

İşletme, 01/01/2023 tarihinde 20.000 TL + %18 KDV değerinde bir makine satın almıştır. Bu makinenin faydalı ömrü 4 yıl olarak belirlenmiştir.

• Alış Bedeli (KDV hariç): 20.000 TL
• Normal Amortisman Oranı: %25 (4 yıl için)
• Azalan Bakiyeler Yöntemi Amortisman Oranı: %50 (Normal oran x2)

Bu yöntemle ilk yıl amortisman tutarı şu şekilde hesaplanacaktır:

• İlk Yıl Amortisman Tutarı: 20.000 TL x %50 = 10.000 TL
• İkinci Yıl Net Defter Değeri: 20.000 TL – 10.000 TL = 10.000 TL
• İkinci Yıl Amortisman Tutarı: 10.000 TL x %50 = 5.000 TL

Yıllara göre amortisman tutarları şu şekilde olacaktır:

Yıl	Alış Bedeli (TL)	Net Defter Değeri (TL)	Amortisman Oranı	Yıllık Amortisman Tutarı (TL)	Birikmiş Amortisman (TL)
2023	20.000 TL	20.000 TL	%50	10.000 TL	10.000 TL
2024	20.000 TL	10.000 TL	%50	5.000 TL	15.000 TL
2025	20.000 TL	5.000 TL	%50	2.500 TL	17.500 TL
2026	20.000 TL	2.500 TL	%50	1.250 TL	18.750 TL

2026 yılının sonunda kalan defter değeri 1.250 TL olup, azalan bakiyeler yöntemi ile her yıl bu şekilde amortisman ayrılacaktır.

Amortisman ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Amortisman Sınırı Nedir?

Amortisman sınırı, bir varlık için yıpranma payı ayırabilmek adına belirlenen minimum maliyet tutarıdır. Bu sınırın altında kalan varlıklar, amortisman konusu yapılmaz, gider olarak kaydedilir. Her yıl Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen bu sınır, vergi mevzuatına göre değişiklik gösterebilmektedir. 2024 yılı için bu tutar, 6.900 TL olarak açıklanmıştır.

Amortisman Neden Ayrılır?

Amortisman, işletmelerin sabit varlıklarının kullanım sürecinde oluşan değer kaybını muhasebeleştirmek amacıyla ayrılmaktadır. Bu işlem hem gerçek varlık değerini yansıtmayı hem de vergi avantajından yararlanmayı sağlamaktadır. Çünkü yıpranma payı, gider olarak kaydedilebilmektedir.

Amortisman Tablosu Nasıl Hazırlanır?

Amortisman tablosu, bir varlığın yıllık amortisman tutarlarını ve birikmiş amortismanlarını gösterir. Varlığın maliyeti, amortisman oranı ve amortisman yöntemi belirlenerek yıllık tutar hesaplanmaktadır. Bu tutarlar, her yıl için tabloya işlenmektedir.

Amortisman Oranları Nasıl Belirlenir?

Amortisman oranları, Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen faydalı ömür sürelerine dayanmaktadır. Varlığın ekonomik ömrüne göre, belirlenen yüzdelik dilim üzerinden amortisman oranı hesaplanmaktadır. Örneğin, 4 yıllık faydalı ömre sahip bir varlık için amortisman oranı %25’tir.

Amortisman, Finansal Analizde Nasıl Kullanılır?

Yıpranma payı, işletmenin nakit akışlarını etkilemeyen bir gider olduğundan, kârlılık ve operasyonel performansı analiz ederken önemlidir. Finansal analizlerde amortisman, kârı azaltarak vergi avantajı sağlamaktadır. Ancak nakit akışlarını doğrudan etkilemez.

Amortisman, Yatırım Geri Dönüş Oranını (IRR) Nasıl Etkiler?

Amortisman, nakit akışlarını doğrudan etkilemese de vergi avantajları sağlayarak net kârı artırabilmektedir. Bu durum, yatırım geri dönüş oranını (IRR) yükselterek yatırımın cazibesini artırmaktadır. Ancak yıpranma payının IRR üzerindeki etkisi, dolaylıdır.

Amortisman, Nakit Akış Tablosunu Nasıl Etkiler?

Amortisman, nakit çıkışı gerektirmeyen bir giderdir. Bu nedenle nakit akış tablosunda faaliyetlerden elde edilen nakit akışlarına eklenmektedir. Yıpranma payının nakit akışı üzerindeki etkisi, yalnızca vergi avantajı sağlamasından kaynaklanmaktadır.

Amortisman Hesaplama Programları Var mı?

Evet, yaşadığımız teknoloji çağı sayesinde birçok amortisman hesaplama programı bulunmaktadır. Bu programlar, varlıkların faydalı ömrüne göre amortisman hesaplamalarını otomatikleştirmektedir. Popüler programlar arasında; SAP, QuickBooks ve Microsoft Dynamics yer almaktadır.

Amortisman ile İlgili Güncel Haberler ve Gelişmeler Nereden Takip Edilebilir?

Amortismanla ilgili güncel haberler ve gelişmeler, Resmî Gazete, Maliye Bakanlığı duyuruları ve vergi danışmanlık firmalarının yayınlarından takip edilebilmektedir. Ayrıca sektörel mali dergiler ve çevrim içi finans platformları da konu hakkında bilgi sağlamaktadır.

Amortisman Giderleri Vergi Matrahından İndirilebilir mi?

Evet, amortisman gideri, vergi matrahından indirilebilmektedir. Bu, işletmelerin vergi yükünü hafifleterek nakit akışını sürdürülebilirlikten yana kılmaktadır. Yıpranma payı, vergi mevzuatına uygun olarak hesaplanıp kaydedildiğinde gider olarak kabul edilerek vergi avantajı sağlamaktadır.

Farklı Amortisman Yöntemleri, Vergi Yükünü Nasıl Etkiler?

Azalan bakiyeler yöntemi, ilk yıllarda daha yüksek yıpranma payı ayrılmasına olanak tanımaktadır. Bu da vergi yükünü erken yıllarda azaltmaktadır. Normal amortisman yöntemi ise sabit oranla gider yazıldığından, daha dengeli bir vergi avantajı sağlamaktadır. Bu örnek, farklı hesaplama yöntemlerinin vergi yükü üzerindeki etkisini göstermektedir.

Vergi Mevzuatında Amortisman ile İlgili Hangi Düzenlemeler Vardır?

Vergi mevzuatında amortismanla ilgili düzenlemeler, VUK (Vergi Usul Kanunu’) ile belirlenmiştir. Bu düzenlemeler, amortisman oranları, yöntemleri ve amortisman sınırları gibi konuları kapsamaktadır. Maliye Bakanlığı, her yıl bu konularda tebliğler yayımlamaktadır.

Amortisman, Finansal Tablolarda Nasıl Gösterilir?

Yıpranma payı, gelir tablosunda bir gider olarak gösterilirken bilançoda birikmiş amortismanlar kalemi altında duran varlıkların net değerinden düşülerek gösterilmektedir. Bu, varlıkların net defter değerini yansıtmaktadır.